Portaalsite voor de échte zeeaquariaan

Dit artikeltje schrijf ik voornamelijk voor de beginnende liefhebber hoewel sommige meer ervaren liefhebbers deze info ook wel kunnen gebruiken. Ik wil beginnen met de volgende stelling.

Wanneer u met een hobby wilt beginnen waarbij levende dieren een rol spelen moet u zich niet alleen goed voorbereiden maar ook lid worden van een hobby vereniging. Nu kan ik natuurlijk niet bepalen of u financieel draagkrachtig genoeg bent om de contributie van die hobbyvereniging te kunnen betalen maar als ik er van uit mag gaan dat dit lidmaatschap bij de hobby hoort die toch al geld kost en vooral ook omdat u met levende planten/dieren werkt waarvoor u respect moet hebben, vind ik het gerechtigd om deze stelling hier te deponeren. Temeer ook omdat ik regelmatig door startende mensen gevraagd wordt naar info die men al moet bezitten voordat men met de hobby begint.

  Mijn oude aquarium dat zonder levend steen is opgebouwd. Wel kunnen er via de gekochte en geïmporteerde steenkoralen de ongewenste mechanismen meekomen in het aquarium. Houd daar rekening mee.

U zult door de bij onder andere de vereniging verkrijgbare informatie en de praktijkervaringen van de leden ook op den duur goedkoper uit zijn. De zeewater hobby is beslist niet goedkoop maar u hoeft ook weer niet onnodig te veel geld uit te geven. Helaas is dat toch vaak het geval en zijn er zelfs liefhebbers die omdat het financieel niet op te brengen lijkt er maar niet aan beginnen.

Voor wat het laatste betreft wil ik een lans breken voor het “goedkoper “ zeeaquarium houden. Ik zal hier de, voor sommigen grootste kostenpost bespreken die er in veel gevallen voor zorgt dat zeewaterliefhebbers ertoe besluiten toch maar niet met deze hobby te beginnen. (Voor meer informatie zie www.zeeaquarium.me).

  Hier een voorbeeld van steenkoralen in mijn aquarium die kalk afzetten en zo kunnen meewerken aan het ontstaan van het rif.

Het “Levend steen“.
Ik wil het hier met u hebben over het zogenaamd “Levend steen“. Deze rifbrokken, als ik het zo mag noemen, vormen nogal een grote kostenpost, tenminste wanneer u er uw aquarium mee vol wil stoppen. Ik laat de verlichting even buiten beschouwing. Trouwens dat hoeft ook niet zo heel erg veel te kosten, maar dat is een ander onderwerp.

Er zijn nog steeds veel winkeliers en liefhebbers die het nodig vinden om er het aquarium helemaal vol mee in te richten en dat ook adviseren. Mijns inziens onzin. Hier volgt mijn argument.
Er worden met dat “Levend steen “bacteriën” mee in het aquarium gebracht en die bacteriën zijn nodig om het aquarium goed op te kunnen starten. Bovendien kan (een deel) van de afgeborstelde begroeiing in het aquarium terug komen en dat kan een prachtig en interessant onderdeel van de hobby zijn. Omdat het steen voornamelijk uit kalk bestaat is het nuttig voor de pH-waarde van het water. Helaas komen er meer niet gewenste elementen op deze manier in het aquarium terecht maar daar hoor je maar weinig over. Hoewel ik het nut van levend steen niet in twijfel wil trekken gebruik ik het al jaren niet meer wanneer ik een nieuwe bak inricht. Dit klinkt als een vreemde uitspraak maar ik kan het natuurlijk beargumenteren.

  De opstart met vers levend steen zorgt onder andere voor een algenexplosie

Laat ik voor de leek eerst eens uitleggen wat wij verstaan onder “Levend steen“.
“Levend steen“ is een stuk rifsteen dat levend ( micro)organisme bevat.
We kennen ook nog het begrip “Dood steen“. “Dood steen” is of een stuk rifsteen dat niet rechtstreeks uit de natuur wordt gehaald maar bv in een ander aquarium heeft gestaan of een tijdje droog heeft gelegen. Het kan natuurlijk ook nog levend (micro) organisme bevatten maar heeft vaak niet meer die organismen in of op zich die op natuurlijk rifsteen worden aangetroffen. Ook kunstmatig gemaakt materiaal lijkend op rifsteen noemen we dood steen hoewel er firma’s zijn die hun kunstmatig gemaakte stenen van bacteriën voorzien. Dit steen moet dan niet droog verkocht worden

Levend steen is dus de benaming voor een brokstuk van het rif dat in de zeeën ontstaan is door kalkafzetting van kalk afzettende koralen. De steen zelf leeft natuurlijk niet maar zoals al gemeld er leven diverse organisme in en op die steen, Vandaar de naam “Levend steen “. De voor ons aquarium verzamelde brokken worden uit de natuur gehaald en naar ons verscheept. Die brokken kunnen bestaan uit restproducten van huizenbouw, zoals ik onder andere in Indonesië en op de Malediven heb waargenomen waar riffen werden afgegraven om als bouwmateriaal voor huizen(hutjes) te worden gebruikt, of in het ergste geval gekapt uit de natuur voor export. Dit komt gelukkig steeds minder voor. Deze natuurlijke rifbrokken zijn nogal poreus en ook in dat poreuze gesteente leven onder andere de voor ons aquarium benodigde bacteriën. Door die poreusheid heeft de steen een groter oppervlak en kunnen er dus meer bacteriën op en in die steen leven. Bovendien zorgt die poreusheid ook voor de aanhechting van een andere bacterie dan die op het buitenste oppervlak leeft. Over dit onderwerp een andere keer. Tot zover is het geen probleem als u het er tenminste mee eens bent dat we de natuur leegroven om aan dit materiaal te komen. Deze bacteriën vormen echter maar de helft van het verhaal. Er leeft nog veel meer in en op die levende stenen en veel van dat leven willen we niet in ons aquarium hebben. Het Levend steen heeft dus niet alleen voordelen. Voor mij persoonlijk zijn deze twee punten, nl het leegroven van de natuur en het feit dat er nogal wat troep meekomt in het aquarium, reden om dit steen niet of nauwelijks te gebruiken. Gelukkig zijn er alternatieven die minstens zo goed en misschien wel beter werken om het aquarium goed op te starten. Dood steen en/of kunstmatig gefabriceerd steen gecombineerd met het inbrengen van de nuttige bacteriën via enten bijvoorbeeld.

Een beginnende zeewater aquariumliefhebber zal in de meeste gevallen hopelijk (bijvoorbeeld op het internet of via een vereniging) naar info zoeken en komt dan diverse meningen tegen met betrekking tot onder andere het gebruik van “Levend steen“. (Laat u voorlichten door ervaren liefhebbers en ga niet af op wat er allemaal op forums en door verkopers wordt beweerd) Op het forum worden ook meningen gedeeld door zogenaamde ervaren liefhebbers die net een aquarium hebben ingericht en denken dat ze de wijsheid in pacht hebben. Er wordt geen controle uitgeoefend op de aldaar gedane uitspraken dus geen garantie op de waarheid.
Omdat ik ook “op het internet zit“ (www.zeeaquarium.me) word ik nogal eens gebeld en/of gemaild met vragen over het opstarten van een zeeaquarium en het onderdeel “Levend steen“ komt dan ook ter sprake. Men leest en/of hoort dat “Levend steen“ een must is en er het aquarium mee vol moet worden gestouwd. Een nogal dure aangelegenheid en niet nodig.

Levend steen bevat dus de benodigde bacteriën maar ook resten van andere levensvormen die in de natuur op dat steen leefden. Dat kunnen algen en/of wieren zijn, sponzen koralen enz. Ook in de stenen, in gaten en holen leven bepaalde dieren die vaak de overtocht naar ons aquarium overleven.

Wat gebeurt er nu wanneer deze brokken in het aquarium terecht komen? Heel veel leven is onderweg afgestorven en begint in het aquarium te rotten. Dit zal de waterkwaliteit bederven. Er is dan weer veel tijd nodig om de benodigde bacteriën die het water weer moeten zuiveren voldoende in aantal zijn om hun werk te kunnen doen. Er komen nu ook uit de gaten en holen in het steen dieren tevoorschijn die de tocht wel hebben overleefd en die zijn nu niet altijd gewenst in ons aquarium. Het kunnen krabbetjes zijn die schadelijk kunnen zijn voor onder andere onze koralen, vissen enz. Ook allerlei wormen waarvan de borstelworm de bekendste is komen naar buiten en zorgen later voor veel overlast. We hebben dus dood materiaal dat het water verontreinigt en levend materiaal dat later voor problemen kan zorgen. Tot zover de negatieve reactie. De positieve kant van het verhaal is dat er ook de benodigde bacteriën, die de waterkwaliteit juist weer in orde brengen en houden, in het aquarium terecht komen. Ook kunnen er nog resten (en sporen) van bijvoorbeeld wieren en/of koralen op de steen zitten die de reis naar het aquarium overleefd hebben en tot ontwikkeling komen. Dit laatste vind ik zeer interessant.

  De witte pijlen geven de steenkoralen in mijn aquarium aan en de rode pijl geeft een softkoraal aan. Wanneer de steenkoralen afsterven blijft er een door het koraal opgebouwd kalkskelet over zoals op bovenstaande afbeelding. Het softkoraal met de rode pijl bouwt geen kalkskelet op zoals een steenkoraal.

Het is ook een prachtig deel van onze hobby om te kunnen zien wat er zich allemaal ontwikkelt uit dat ‘Levend steen“. Helaas zal het merendeel van dat interessante (positieve) leven niet altijd lang in het aquarium blijven leven omdat het onder andere door andere dieren als voedsel wordt gezien of de aquariumomstandigheden er niet geschikt voor zijn.

Wanneer u een echte geïnteresseerde liefhebber bent en er ook de gelegenheid voor heeft dan raad ik u ten zeerste aan om dat proces van het opkomend leven van dat levend steen eens te volgen in een apart aquarium. Dit is werkelijk heel interessant en boeiend. Ik kan het u zeker aanraden, ik spreek uit ervaring. Er kunnen sponzen, wieren en koralen te voorschijn komen.

  Levend steen uit Indonesië

Maar nu weer terug naar het inrichten van ons aquarium met dat “Levend steen“. Moeten wij eigenlijk ons aquarium wel inrichten met “Levend steen“? U weet nu de voor- en nadelen. Het antwoord is nee en ik zeg dit door mijn ervaring vanaf begin 1970 met het inrichten van vele aquaria voor onder andere mijn klanten.
Wat is het alternatief voor het gebruik van levend steen?
Wanneer ik een aquarium voor een bedrijf/instelling moet inrichten dat snel het bekijken waard moet zijn, gebruik ik dood steen. Hier bedoel ik mee dat dit steen of kunstmatig is gefabriceerd of is gesteriliseerd. Het nadeel is dat er dus geen noodzakelijke bacteriën worden ingebracht. Maar het voordeel is dat er geen waterverontreiniging door onder andere het sterven van ( micro)organismen ontstaat. Om toch de benodigde bacteriën in de bak te krijgen ga ik de bak enten. Ik gebruik dan bijvoorbeeld natuurlijk zeewater en/of filtermateriaal uit een goed draaiend aquarium. Ik heb dan geen last van krabbetjes, borstelwormen enzovoort maar heb wel het voordeel van de bacteriën. Ook gebruik ik een werkend VOF-systeem om de bak snel op te starten (zie www.zeeaquarium.me hoofdstuk Algen/wierenfilter VOF.) Door dit VOF te gebruiken heb ik direct het voordeel van de bacteriën en van de algen en wieren. Na enkele dagen bij het gebruik van een VOF (zonder VOF een weekje wachten) in combinatie met het gebruik van (een deel) natuurlijk zeewater, kunnen er al wat sterke dieren in de bak en is het aquarium al het bekijken waard. Wanneer u de bak met “Levend steen“ wilt opstarten kan het weken duren voordat de bak stabiel is en er leven kan worden ingebracht en u zal nog steeds last hebben van de vervuiling en het schadelijke leven uit het levend steen.
Wanneer u een zoutmengsel gebruikt om water voor uw zeeaquarium te bereiden heeft u kans dat u op die manier ook bacteriën aan het aquariumwater toevoegt. Ik ben in het verleden eens uitgenodigd door de firma Red Sea (Israël) voor een bezoek aan de firma. Deze firma fabriceert onder andere zoutmengsels voor zeewateraquaria en daar zag ik grote hopen natuurlijk zout liggen, gewonnen via zoutpannen uit de Rode zee, die voor het door ons gekochte zoutmengsel wordt gebruikt.

  Kunstmatig gefabriceerd steen het zogenaamd rifkeramiek.

  Kunststeen

  dood steen uit een aquarium. Ligt droog in mijn tuin tot het kan worden hergebruikt.

  Levend steen in de aquariumhandel

Wellicht komen er op die manier toch nog bacteriën mee. Ook door het inbrengen van bijvoorbeeld gekochte koralen kunnen de bacteriën natuurlijk ook worden ingebracht. Maar ook de plaagdieren wanneer u geen maatregelen neemt.
Nu komen we bij het kostenplaatje. Omdat het “Levend steen“ geïmporteerd wordt is het vrij prijzig. De prijs op dit moment van schrijven, het jaar 2021, vanaf zo’n 15 Euro per kilo. En een stuk levend steen weegt al snel meer dan een kilo. Het zogenaamde dode steen is niet alleen heel wat goedkoper tot een paar euro de kilo wanneer u het van een liefhebber overneemt, maar u spaart er ook het milieu mee en dat is mijns inziens heel veel waard. Wanneer u kiest voor gefabriceerd steen het zogenaamd Rock steen betaalt u ongeveer het dubbele. Dit steen wordt kunstmatig gemaakt en kan in bepaalde gevallen in een (natuurlijk) zoutwater systeem gelegd zijn zodat er (toegevoegde) bacteriën op die kunstmatig gefabriceerde stenen kunnen groeien. Er is een kunstmatig rifsteen op de markt, het zogenaamd Dutch reef rocksteen waarvan de fabrikant claimt dat dit steen ook poreus is. Maar ik kan niet zeggen of dit zogenaamd Dutch reef net zo poreus als natuurlijk rifsteen en dus evenveel en dezelfde bacteriën als het natuurlijk levend steen kan bevatten. Wel heeft het een (natuurlijke) kleur. Een goed alternatief is gebruikt levend steen te kopen van liefhebbers die bijvoorbeeld met de hobby ophouden en die stenen voor een paar euro de kilo verkopen. Wel de voordelen van de bacteriën (wanneer het steen onder water wordt verkocht) en minder nadelen. Hier kunnen helaas dan nog wel de niet gewenste organismen die misschien in het aquarium leefden zoals de gevreesde borstelwormen meegenomen worden maar daar kunt u maatregelen tegen nemen. Aan u de keuze.

  Een zogenaamd dood stuk levend steen. Dit skelet blijft over nadat het koraal is gestorven. De gaten en vorm kunnen door natuurlijke omstandigheden ontstaan.

Samenvattend:
Voordelen Levend steen.
- Natuurlijk uiterlijk,
- Nuttige bacteriën
- Interessante groei van uit het steen verschijnende levensvormen
- Kalk

Nadelen levend steen
- Uit de natuur gehaald
- Niet gewenste (schadelijke) organismen
- Prijs

Voordelen dood natuurlijk steen
- Natuurlijk uiterlijk
- Geen ongewenste organismen
- Kalk
- Poreus dus geschikt voor onder andere de nuttige bacteriën

Nadelen dood natuurlijk steen
- Uit de natuur gehaald
- Geen resten van natuurlijke begroeiing wanneer u die begroeiing belangrijk vindt
- Kan uit het aquarium ongewenste organismen bevatten indien nat gekocht.

Voordelen Kunstmatig steen
- Niet uit de natuur gehaald.
- Geen ongewenste mechanismen

Nadelen kunstmatig steen
- Minder poreus, kan minder bacteriën bevatten
- Erg duur

Ik wil u ten slotte vragen. Wees geen hebber maar een liefhebber met respect voor het leven en de natuur ook wanneer u met deze prachtige hobby begint. Prop geen vissen die zwemruimte nodig hebben of in scholen leven in een te klein aquarium, alleen maar omdat u het mooi vindt. U stopt toch ook geen goudvis in een kom? (Hoop ik) Helaas zijn er meer hebbers dan liefhebbers die zich hier schuldig aan maken en Doktersvissen, Keizervissen en dergelijke in een aquarium van minder dan twee meter stoppen. Twee meter is eigenlijk al te klein. Er zijn genoeg prachtige kleinere vissen die in een klein aquarium gehouden kunnen worden.