Deel 2: Soorten licht en de specifieke eigenschappen daarvan

Deel 2: Soorten licht en de specifieke eigenschappen daarvan.

Geschreven door ReefSecrets | Afdrukken

Welke soorten licht vandaag bestaan is in deel 1 besproken (globaal). In dit deel beperken we ons tot de essentie van de verlichtingsbronnen welke voor aquaria verlichting bruikbaar zijn. Vandaag zijn er 2 soorten licht welke gebruikt worden:

1. LED verlichting

2. TL verlichting (TL buizen, spaarlampen, …)

3. Gasontlading lampen (HQI, HQL, …)

LED verlichting

Dit is eigenlijk een halfgeleider welke “ontstoken” wordt door er stroom door te sturen. Ik raak LED verlichting aan om 2 redenen, de huidige stand van zaken en de toekomst van deze verlichtingstechnologie.

De huidige stand van zaken is dat de LED technologie in een enorme stroomversnelling zit. Er wordt bijna dagelijks vooruitgang geboekt in het gebruik van deze technologie. Waar dit vroeger enkel gebruikt werd in consumenten elektronica (TV, Computers, …) is het, door technologische evolutie, vandaag reeds mogelijk dat het domein van gebruik enorm uitgebreid is. Denk maar aan de “Halogeen LED lampen”. Dit zijn de lampjes die je in de doe het zelf kan kopen voor normaal huishoudelijk gebruik en ja zelfs autoverlichting is vandaag reeds mogelijk. Recent heeft Audi zijn topmodel de R8 uitgerust met LED koplampen !!! Dit is allemaal mogelijk doordat gebruik te maken van “High Power LED”. Hierdoor komt ook Aquarium verlichting binnen bereik.

De toekomst van de lichttechnologie is onvoorspelbaar maar de zekerheid dat het gebruik zal uitbreiden is de realiteit. Binnen een aantal jaar zal het gebruik van de technologie sterk ingeburgerd zijn in ons dagelijkse doen en laten. Op het moment is het korte spectrum dat een led lichtje uitstraalt nog het grootste probleem voor de toepassing als hoofdverlichting bij koralen, maar dat zal een kwestie van tijd zijn voor men daar ook wat voor heeft gevonden.

Wat is nu het grote voordeel van LED technologie?

a. Het is “onverslijtbaar”

Vermits het hier om halfgeleider technologie gaat heeft tot gevolg dat de slijtage van de LED’s zeer sterk gereduceerd wordt ten opzichte van andere zoals gloeilamp, HQI, Tl … Maw: een LED gaat niet “stuk”. De gemiddelde levensduur van LED’s wordt vandaag geschat op 50.000 tot 200.000 uur. Dit is factoren langer dan eender welke andere licht technologie en eigenlijk onverslijtbaar. Tevens ben ik ervan overtuigd dat deze levensduur alleen maar zal toenemen naarmate de technologie nog volwassener zal worden.

b. Er is minder warmte ontwikkeling

Dit is een niet te verwaarlozen voordeel. Denk maar aan een warme zomer en dan onze verlichting (Tl en/of HQI) die een rendement haalt van 30%. Dit betekent dat 70% van de energie vrij komt als warmte en dus in de zomer een groot probleem is als de omgevingstemperatuur in de buurt van 25° komt. Daar LED veel minder warmte afgeeft hebben we dit probleem ook niet meer.

c. Het is “relatief” goedkoop

LED kost niets: deze verlichtingstechnologie is relatief goedkoop in vergelijking met andere meer conventionele technologie als de gloeilamp etc. De reden hiervoor is dat de gebruikte grondstoffen veel goedkoper zijn maar ook dat het productieproces veel simpeler is dan voor andere verlichting.

d. Het toepassingsgebied is eindeloos groot

Dit is zonder twijfel de grootste troef van LED verlichting. Door het feit dat dit halfgeleider technologie is heeft tot gevolg dat de spectrale weergave van kleuren naar genoegen verandert kan worden, simpelweg door een andere stroom en/of spanning toe te passen. Hierdoor is natuurlijk het applicatorisch bereik ontzettend breed.

Wat nu in de praktijk voor onze aquarium verlichting?

Er zijn hier en daar alvast enkele “LED” lampen verkrijgbaar voor gebruik als aquarium verlichting.

Toch zou ik het gebruik hiervan nog niet meteen aanraden daar er nog te weinig bekend is hoe en of deze technologie vandaag reeds toepasbaar is voor aquarium verlichting en deze ook zeer duur zijn.

TL verlichting

Tl verlichting is reeds lang in gebruik voor allerlei toepassingen. Denk maar aan garages, fabrieken, kantoren, thuis, …

Het is een welgekende technologie die begonnen is met een T36 dan T12 dan T8 en nu dus T5. Het is eigenlijk allemaal hetzelfde met dit verschil dat men steeds meer vermogen (en dus ook licht) uit een fysiek kleinere buis kan genereren.

Vooral vanaf de introductie van de T8 is aquarium verlichting eigenlijk perfect mogelijk geworden.

De specifieke eigenschappen van TL verlichting kunnen in bepaalde omstandigheden meer toegevoegde waarde hebben dan andere soorten verlichting, denk bijvoorbeeld aan kweekbakken. In die omstandigheden is een TL verlichting ideaal vanwege:

1. Geringe waterdiepte (30 – 40 cm)

2. Zeer goede egale spreiding van het gegenereerde licht

Een ander niet te verwaarlozen voordeel is, is dat TL buizen in verschillende maten en vermogens geproduceerd worden. Dit gaat van 150, 120, 90, 60 en 30 cm voor de T8. De recentere T5 lampen zijn iets korter. Vermogen gaat van 80W (150cm – T5) tot 8W.

De industrie heeft doorheen de jaren een aantal mogelijkheden duidelijk geïdentificeerd en alzo allerlei verschillende vormen en kleuren van Tl lampen geproduceerd. Hierdoor kunnen we zeker onze keuze vinden in het aanbod van TL lampen.

Een paar mythes omtrent TL buizen (beperkt tot aquarium gebruik):

a. Een buis van de ene fabrikant is beter dan van de andere

We moeten er rekening mee houden dat er vandaag in de wereld maar een paar lampenfabrikanten zijn (Philips, General Electric, …) die fabrieken hebben staan om TL buizen te produceren. Dit heeft tot gevolg dat alle “niche” fabrikanten (JBL, SERA, …) gaan shoppen bij deze grote fabrikanten om hun specifieke TL te kunnen aankopen en vervolgens door te verkopen aan de aquariaan. Gevolg is dus ook dat al die TL buizen vergelijkbaar zijn (technisch) en eigenlijk enkel de kleur verschillend zal zijn. De kleinere verkopers kunnen zich simpelweg geen fabriek veroorloven op basis van de kosten die daarmee gepaard zouden gaan. Een TL-productie fabriek opstarten voor pakweg 50.000 TL buizen per jaar is gewoon niet realistisch. Elke buis zou dan 3000€ moeten kosten om uit de kosten te kunnen geraken.

b. Een T5 is beter dan een T8

T5 en T8 zijn technisch vrijwel identiek. T5 is een modernere uitvoering van T8 met enkele eigenschappen die de toepasbaarheid voor aquaria vergroten maar eigenlijk, in essentie, niet verbeteren. Op een aantal punten scoort de T5 zelfs slechter dan de T8 !! Een groot voordeel van een t5 lamp is dat een eventuele reflector beter benut word door de dunnere lamp.

c. Een TL is beter en goedkoper dan een HQI

Dit is niet per definitie juist. TL buizen kosten net zoveel per Watt als dat HQI lampen kosten. Stel maar dat een HQI van 150w ongeveer 75€ kost, twee TL buizen van 80watt kosten ook ongeveer 65€. Hier zit de winst dus niet in.

d. Het verbruik van TL ligt lager dan het verbruik van HQI.

Ook dit is een misvatting en pertinent onjuist. Een Watt is een Watt of je die nu verkrijgt van HQI of TL is om het even. Het rendement van TL en HQI is ongeveer hetzelfde (lumen / watt -om en nabij de 100 lm/W- ) dus bij EVENVEEL licht zal er evenveel elektriciteit verbruikt worden. De misvatting zit in het feit dat eenzelfde vermogen van een TL een visueel betere indruk geeft omdat het licht meer verspreid is maar in essentie evenveel verbruikt voor evenveel licht.

e. Een TL geeft minder warmte af dan een HQI

Dit is ook onjuist. Als je weet dat een TL en HQI beiden een rendement hebben van 30% energie naar licht, zal dus ook het verlies (in warmte) vergelijkbaar zijn. Enige verschil is dat het gevoel is dat HQI meer warmte af geeft omdat het hier gaat om een puntlichtbron en de warmte dus geconcentreerd is rond het brandpunt terwijl dit bij TL buizen over de gehele buis verspreid zit en dus het gevoel geeft dat het minder warm is. In een afgesloten ruimte kan je echter bewijzen dat een TL en een HQI (bij gelijk vermogen uiteraard) evenveel warmte verlies hebben.

f. Een goede TL buis is een dure TL buis

Er bestaan zeer goede TL buizen voor weinig (10 – 15€) geld. De duurste buizen zijn niet noodzakelijk de beste. Denk maar aan de reeds genoemde herkomst van de buizen. Ze komen bijna allemaal uit dezelfde fabriek.

Gezien het nog steeds (relatief) grote prijs verschil tussen T5 en T8 geef ik zelfs het advies om steeds te vertrekken vanuit de toepassing van T8 en pas alleen als aantoonbaar is dat dit niet goed genoeg is (hoogte waterstand, beschikbare afmetingen, hoeveelheid noodzakelijk (wenselijk) licht, …) over te stappen op het gebruik van T5 lampen.

Welke zijn nu de essentiële verschillen tussen T5 en T8:

1. T5 is dunner dan T8

2. T5 is kleiner dan T8

3. T5 verbruikt (bij gelijke hoeveelheid licht) evenveel als T8

4. T5 kan enkel met een elektronisch voorschakelapparaat gebruikt worden (T8 kan ook met oude spoelen en starter)

Uit bovenstaand lijstje blijkt dat T5 dus inderdaad vrijwel identiek is aan T8 buiten de fysieke afmetingen.

Een voorbeeld om dit te illustreren:

Neem nu dat je een aquarium hebt van 60 cm breed met een waterstand van 40 cm.

Welke TL?

60 cm T8 buis heeft een vermogen van 18 watt

55 cm T5 buis heeft een vermogen van 24 watt

Met een waterstand van 40 cm zou ik hier adviseren om een T8 buis te gebruiken. Het geringe extra vermogen van de T5 buis heeft in dit geval geen toegevoegde waarde omdat het met een waterstand van 40 cm niet noodzakelijk is.

In het geval van waterstand van meer dan 60 cm zou ik wel adviseren om T5 te gebruiken omdat het extra vermogen er voor zorgt dat je ook nog licht op de bodem overhoud.

HQI/HQL verlichting

Dit zijn gasontladingslampen. Voor zee-aquarium wordt vrij veel gebruik gemaakt van HQI verlichting. HQL is vooral voor zoetwater in gebruik en zullen we hier niet verder behandelen.

Er zijn een aantal voordelen aan HQI:

1. Het vermogen

a. Met TL lampen zal men nooit in staat zijn om een vergelijkbaar vermogen te realiseren dan met HQI. Hoe men dit ook draait of keert, een TL buis met een vermogen van 400 Watt zal nooit bestaan. Met HQI gaan de vermogens op tot 1000 Watt of meer. Nu is dit niet altijd nodig voor onze aquaria maar soms is het wel handig. Vandaag kan men perfect een aquarium verlichten met TL met veel vermogen maar men moet dan wel rekening houden met een hele “batterij” aan TL buizen ipv 1 enkele HQI lamp.

2. De lichtstraling

a. HQI is een puntlichtbron. Dit wil zeggen dat alle licht vanuit 1 punt verspreid wordt. Dit punt noemt men het brandpunt. Dit heeft ook tot gevolg dat het licht vanuit dat brandpunt gegenereerd wordt en dus als het ware als een “kegel” zijn licht verspreid. Dit zorgt tevens voor de schitteringen in het water, hetgeen bij TL onmogelijk is, maar wel door velen erg gewaardeerd wordt.

Karakteristieke eigenschappen van verlichting.

Voor alle verlichtingsbronnen gelden enkele standaard parameters. Echter elke lichtbron heeft ook zijn typische eigenheid.

Enkele standaard parameters:

1. Vermogen (Watt)

a. Dit is het elektrisch vermogen van een lichtbron. Dit geeft enkel het verbruikte vermogen aan dat de lichtbron nodig heeft om een bepaalde hoeveelheid licht te genereren. Hierbij dient opgemerkt te worden dat er bij elke lichtbron veel verlies aan energie is welke niet in licht wordt omgezet zoals:

i. Warmte (in de lamp zelf)

ii. Warmte (in de voorschakelapparatuur)

iii. Spanning / Stroom verlies in de voorschakelapparatuur

b. Men dient er zich ook van de vergewissen dat van het totale vermogen (bv: HQI van 250 W + 35 watt voorschakelvermogen) maar een goede 30% effectief in licht omgezet wordt. Als de rest is

Portaalsite voor de échte zeeaquariaan

Zoeken op de site

Sponsors

Woordenboek

Partners