Portaalsite voor de échte zeeaquariaan

Deel 5: Specifieke verwondingen met kans op "vergiftiging"

Koralen.  

Zowel bij duiken als bij werken in het aquarium, komen schaaf- en snijwondjes door steenkoralen vaak voor. Het harde skelet beschadigt onbeschermde huid gemakkelijk. Bacteriën in en op de koralen, evenals de nematocysten (netelcellen) kunnen voor extra problemen zoals lokale irritatie zorgen.  

De meeste van deze verwondingen genezen zonder problemen en restletsels, op voorwaarde dat zij van in het begin correct behandeld worden. Er kan echter wat meer ontstekingsreactie verwacht worden onder vorm van roodheid, pijn en zwelling rond de wonde. 

Er dient steeds rekening gehouden te worden met een verhoogde kans op infectie, zodat dient nagegaan te worden of eventuele stukjes koraal zijn achtergebleven in de wonde. Hiertoe wordt de wonde best eerst gereinigd met een zachte borstel (bv nieuwe tandenborstel). Ontsmetting gebeurt daarna best met waterstofperoxide (zuurstofwater) in plaats van jodium-bevattende ontsmettingsmiddelen (zoals bv Isobetadine). Vooral diepe snijwonden worden best niet gehecht en soms dienen gekneusde wondranden toch chirurgisch verwijderd te worden, uiteraard onder plaatselijke verdoving door een arts. Preventieve antibiotica zijn niet routinematig aangewezen.  

Zelfs zonder dat er zich een echte infectie ontwikkelt, kan een koraal-verwonding na genezing nog leiden tot wekenlang aanslepende jeuk en irritatie in en rond de wonde. In dat geval kan een corticosteroëdencrème verlichting brengen. 

Zeeëgels.  

De stekels van zeeëgels zijn hol, extreem scherp en erg broos, zodat ze gemakkelijk afbreken nadat ze de huid zijn binnengedrongen. Bovendien bevatten ze een mengeling van allerlei substanties die inwerken op het zenuwstelsel. Dit heeft in eerste instantie een erge, branderige pijn tot gevolg. Deze pijn straalt typisch uit in het hele lidmaat en uitgesproken roodheid en zwelling zijn de regel, vooral bij verwondingen aan handen of voeten. Wanneer meer dan 15 á 20 stekels betrokken zijn, is medisch toezicht gedurende enkele uren noodzakelijk, aangezien allergische reacties (zelfs met dodelijke afloop) beschreven zijn.  

Alle achtergebleven stekels dienen verwijderd te worden, aangezien deze later kunnen leiden tot "granulomen", hard littekenweefsel rond vreemde voorwerpen in de onderhuid. Indien een stekel doordringt tot in een gewricht (bv van een vinger) is chirurgische behandeling noodzakelijk. Antibiotica, vaak zelfs intraveneus, dienen steeds toegediend te worden.  

Vissen.  

Bijtwonden door Murenen zijn beschreven en leiden tot typische letsels. Deze vissen zijn erg gespierd en laten in tegenstelling tot andere vissen meestal niet meteen los wanneer ze toeslaan. Dergelijke aanvallen met hun smalle tanden leiden tot diepe punctiewonden, die steeds besmet zijn met Vibrio sp. of Pseudomonas sp. Kneuzing van diepe weefsels door hun stevige beet verhoogt alleen maar het infectierisico. Deze wonden dienen als gevaarlijk te worden beschouwd en medische verzorging is steeds noodzakelijk. Ontsmetting is moeilijk doordat de kleine wondjes snel dichtvallen, ondermeer door de omgevende zwelling, en de diepte van de wonde afsluiten. Gedurende 15 minuten baden in een sterk ontsmettingsmiddel zoals bv. Isobetadine of zuurstofwater is aangewezen. Een scheurwonde mag nooit gehecht worden. Antibiotica moeten toegediend worden.  

In tegenstelling tot de hierboven beschreven bijtwonden, komen steekwonden door giftige stekels van vissen veel vaker voor. Vooral de schorpioen-, steen- en konijnvissen zijn bekend om hun giftige stekels. Hun gif tast het zenuwstelsel van de slachtoffers aan en leidt tot spierverlamming. Typische lokale symptomen zijn: erge pijn die uitstraalt over de hele arm (de pijn is maximaal 60 á 90 minuten na het letsel en duurt 24 tot 48 uur), bleke of blauwe verkleuring van het gekwetste lichaamsdeel en toenemende zwelling en roodheid die kan leiden tot "openvallen" van de wonde. Ook algemene symptomen zoals gevoelsstoornissen, epilepsie aanvallen, ijlen, hartritmestoornissen en dood komen soms voor.  

De behandeling is steeds een medisch spoedgeval. Achtergebleven stekels moeten onmiddellijk verwijderd worden en de wonde moet meteen gespoeld/ondergedompeld worden onder warm, maar niet kokend water (45°C) gedurende 30 tot 90 minuten om het toxine dat hittelabiel is te neutraliseren. Slachtoffers dienen 4 tot 6 uur geobserveerd te worden in een ziekenhuisomgeving om zeker te zijn dat geen algemene vergiftiging of allergie optreedt. Vooral steenvissen zijn hiervoor berucht en in de meeste duikplaatsen waar deze vissen voorkomen, is specifiek antigif voorhanden in de ziekenhuizen. Antibiotica zijn noodzakelijk om erge infecties te vermijden. Deze wonden genezen meestal veel trager dan andere verwondingen en complicaties zoals abcessen en granulomen komen regelmatig voor.