Portaalsite voor de échte zeeaquariaan

Octopussen en verwanten zijn een vrij onbekend begrip in onze aquaristiek. Ze worden zelden gehouden en verzorgt door de particuliere aquariaan. Dit omdat er vrij weinig bekend over is. Toch zijn ze te verkrijgen in onze handel. Het verzorgen ervan is anders dan de dieren die we nu verzorgen. Met dit artikel gaat er wellicht voor sommige een nieuwe wereld open. 

Biologie en classificatie.

Eerst wat meer over de biologie en de classificatie. Ze behoren tot het phylum van de molusca en zijn ondergebracht in de klasse van de cephalopoda. Algemeen zijn ze te herkennen aan hun lijf omringd door poten die rondom een mond gevestigd zijn. In het lichaam bevind zich een skelet. Bij sommige soorten is dit duidelijk waarneembaar en is het uitwendig te zien. Dit skelet is gevuld met een soort van gaskamers. Dit zorgt voor het dalen en het stijgen in de waterkolom. Op deze biologische kracht is ook de duikboot nautilus gebaseerd. De octopussen maken hier niet veel gebruik van. Door hun leven op de bodem zullen ze meer kruipen en glijden over het rif en zand. Het skelet en de mond bepalen de totale grote. Het geheel is omring door veel weefsel maar dat is zeer bewegelijk. Een skelet van één centimeter groot in een lichaam van dertig centimeter wringt zich zo door een opening van één centimeter. Dit in het achterhoofd houdend bij het houden van deze dieren in gevangenschap. In het lichaam wat we ook de mantel noemen zijn openingen voorzien voor de watercirculatie. Een pomp systeem zorgt hiervoor. Net zoals bij doopvontschelpen. Deze behoren ook tot het phylum van de molusca. De cephalopoda zijn de sterkst ontwikkeldste van de hele groep (zelfs van alles ongewervelde). Met de armen vangen de dieren voedsel. In het lichaam hebben de dieren hersenen die ver ontwikkeld zijn maar ook in de armen zitten cellen die fungeren als hersenen. Dit maakt dat deze dieren dan ook uitstekende jagers zijn. Ze kunnen alles zeer goed waarnemen.  De prooien die op het menu staan zijn allemaal dierlijk. Het zijn dus echte carnivoren. Op de armen van de octopussen bevinden zich zuignappen. Hiermee klemmen ze zich vast aan hun prooi en aan het rif. Dit zie je dan weer niet terug bij sepia’s en nautilussen. Dit alles bestuderen de dieren met hun ogen. Ook deze zijn erg ontwikkeld. Het komt dicht in de buurt bij de ogen van onze vissen. ze kunnen enorm goed zien en zeerkleine objecten waarnemen in een straal van een meter rondom hun locatie. De meeste mensen noemen al deze dieren inktvissen. Ergens is dit correct daar ze in staat zijn om inkt te spuiten. Dit doen ze om hun belagers af te schrikken en zo zelf te ontkomen aan een mogelijke dood. Het gaat niet om echte inkt maar de kleur lijkt er op. Dit wordt veroorzaakt door het pigment melanin. daarnaast zullen de dieren dit niet vaak doen. Ze kunnen immers perfect in de decoratie opgaan. Het zijn echte onderwater kameleons. De kleuren veranderen naar de omgeving. Sepioteuthis sp. Imiteren zelfs vissen. het spotten van deze dieren is dan ook niet eenvoudig. Dat ervaren hun predatoren ook! Meestal zullen zij de predator zijn.

Er zijn ongeveer 600 bekende soorten. De meest gekende voor ons zijn de octopussen, sepia’s, pijlinktvissen en de nautilussen. Deze laatste hebben de duidelijke waarneembare skelet (schelp) langs de buitenkant van hun lichaam. De octopussen hebben acht poten terwijl sepia’s er twee extra hebben. Deze worden voornamelijk als tentakel gebruikt. Deze dieren zijn in staat om te regenereren wanneer er een poot afgerukt wordt tijdens een gevecht. De poot groeit dus terug aan. Bij de octopussen zal je ook nog verschillende ontwikkelingen terug vinden bij de poten. Zo zijn er die vliezen tussen hun poten hebben (cirrina)en er zijn er zonder vliezen (incirrina). de familie van de octopussen bevat de meeste soorten uit de hele cephalopoda klasse. De soort die het best gehouden wordt is de Octopus vulgaris. Deze soort wordt wel redelijk groot. Verdere algemene octopus soorten zijn: O. cyanea, O. macropus. Sepia’s komen voor uit onze wateren. Het aanschaffen van deze dieren is dus niet mogelijk. Nautilussen zijn ook eenvoudig in onze handel te verkrijgen. De hoge aanschafprijs (buiten de andere overwegingen) maakt het echter onmogelijk voor de meeste aquarianen om deze soort te verzorgen. 

Voortplanting. 

Kweken in gevangenschap is nog niet gelukt. Wel worden er regelmatig eieren verzameld uit het wild en uitgebroed. Onlangs nog heb ik de ontwikkeling van sepia sp. Kunnen volgen. De dieren worden geslachtsrijp na ongeveer twee jaar. De bevruchting bevind zich intern plaats. Vervolgens worden eieren gelegd in cluster vorm. Deze worden goed bewaakt en verzorgt door het vrouwtje. Ook voor de beluchting staat ze in. Het trieste van het hele verhaal is dat het vrouwtje sterft na hatching van de eieren. Dit is een stukje bescherming van de natuur. De larven hebben een dooierzak. Ze leven drie maanden in de planktonlagen voordat ze echt gaan leven zoals hun ouders. De sterfte en uitval is dan ook zeer groot. Van de vele miljoenen eitjes die gelegd worden overleven maar enkele jongen. 

Voedsel. 

Deze dieren zijn echte rovers (meestal in de nacht). Levend voedsel in gevangenschap is vaak een must. Dit bestaat uit krabben, garnalen en kleine visjes (te vangen aan onze kust). De ontwikkelde ogen spotten de prooi en het dier benaderd het dier met camouflage kleuren. Voordat je het weet heeft het dier zijn prooi al te grazen genomen. De sterke armen omringen de prooi en het wordt naar de mond gebracht waar het vaak wordt geïnjecteerd met een gif  (glycoproteïnen). Voor de algemene prooien is dit dodelijk voor mensen meestal zeer pijnlijk. Toch moeten we oppassen. Enkele soorten zijn wel giftig genoeg om ook ons te vellen binnen een paar minuten. Het gaat dan voornamelijk over de blauwgeringde octopus (Hapalochaena sp.). deze dieren zijn enorm klein en dan ook niet goed zichtbaar tijdens het snorkelen. Een beet is zelfs niet te voelen. Deze soort is ook in de Nederlandse handel eenvoudig te verkrijgen. Bedenk goed hoe en wat voordat u met deze soorten begint. Verwittig altijd u huisarts en het ziekenhuis. Zelf raad ik af om deze soorten te houden. Bij het voeren van deze dieren moet u dan ook voorzichtig zijn. Om verveling tegen te gaan kan u het voer in een fles stoppen. De dieren zijn in staat om te leren de fles te openen en het voer uit de fles te halen. 

Huisvestiging. 

Het huisvesten van deze dieren in gevangenschap is goed mogelijk. De bak moet wel groot zijn. De soort die gehouden kan worden en in onze handel eenvoudig te vinden is, is de Octopus vulgaris. Deze soort krijgt een lichaam van 20 tot 30 centimeter. De armen krijgen een lengte van ongeveer 90 tot 100 centimeter. Een grote bak is dus een vereiste. Minimum maten zijn 180 cm lang 80 cm hoog en 100 cm diep. Een bak die niet veel mensen kwijt kunnen maar het is wel noodzakelijk. Er zijn nog andere soorten goed te houden maar deze zijn zeer moeilijk te verkrijgen. De blauwgeringde octopus is beter niet te houden door het gevaar. Deze soort zou verboden moeten zijn voor particulieren. De dieren zijn enorm sterk. De bak beveiligen is dus belangrijk. Zoals reeds gelezen kunnen de dieren zich door zeer kleine openingen persen. een open bak is sowieso niet te doen. De bak moet best als volgt beveiligd zijn. Vanaf de waterspiegel een kunststof gras mat rondom de bak heen van 20 cm hoog. De dieren kunnen hier moeilijk overheen kruipen. Vervolgens een dekplaat die verzwaard is met gewichten. Enkele stenen zijn niet genoeg. De kracht van deze dieren is onvoorspelbaar. De plaat kan u ook best vastleggen met een slot. Alle ingangen en uitgangen van overloop en leidingen moeten beschermd worden met kleine roosters die zeer vast zitten. Zitten deze niet vast, dan trekken de dieren dit gewoon los en vind u ze terug in u filter. De bak zelf moet zeer variërend ingericht worden. Deze dieren vervelen zich enorm snel en wreten zich dan soms zelf aan. Plastic speelgoed kan helpen. Ook al gaat dit tegen enig principe in. Verder kan je de dieren stimuleren door ze te voeren op een speelse wijze. Stop het voedsel in een jampot of een fles. De dieren krijgen het voedsel eruit door de dop of deksel los te draaien. Voer ook met levend voedsel. Het natuurlijk instinct zal de dieren zeker en vast stimuleren. Via de beveiligde overloop gaat het water de filter in. In de sump moet u een zeer krachtige eiwitafschuimer zetten. Dit omdat de dieren veel eten en vervuilen en hiernaast inkt kunnen spuiten. Deze inkt vervuilt enorm zodat een schuimer zeer belangrijk is. De inkt die gespoten wordt verhoogt het nitraat gehalte zeer snel. Koralen die u wilt bijplaatsen kunnen perfect samen met een octopus maar ze kunnen niet tegen de verhoogde nitraat gehaltes. Vandaar ook een krachtige eiwitafschuimer. Het water moet dus ook geregeld ververst worden. Doe dit met natuurlijk zeewater. Om één of andere reden kunnen ze minder goed tegen synthetisch water. Moest u geen andere mogelijkheid hebben, gebruik dan reef crystals zout of instant ocean. Andere zouten worden zelden tot niet verdragen met sterfte als gevolg. Zeker bij aanschaf moet u voldoende water op voorraad hebben. In het begin geven deze dieren enorm veel ammoniak af aan het water. Dit is giftig zodoende water verversen de eerste week veelzijdig moet gebeuren zonder het biologische milieu te schaden. Via een krachtige opvoerpomp laat u het water de bak weer inblazen. Doe dit langs verschillende kanen. Bescherm ook deze inlopen met zeven. Wanneer een pomp uitvalt is dit de uitstekende ontsnapping’s route! Stromingspompen in de bak zijn niet aan te raden. Deze zijn te interessant voor deze dieren zodat ze verwond kunnen geraken. Moest u het dier vangen of verplaatsen wanneer echt nodig doe dit dan met meerdere personen. De dieren zijn enorm krachtig en behendig zodat het vaak fout zal lopen.

De verzorging voor andere soorten octopussen is gelijkaardig. Sommige soorten vragen een diepe zandbodem om in te kruipen. Deze zijn echter niet in onze handel te vinden. Sepia’s mag u niet houden. Ze zijn niet in de handel te koop en zelf vangen is ook verboden. Moest u op het strand eieren vinden kan u deze wel uitbroeden. Op een temperatuur van 17 graden komen ze uit. Vervolgens krijgen ze de eerste levensweken levende mysis. Het is enorm prachtig om te zien hoe deze kleine diertjes hun prooi vangen. Een lange tentakel komt uit de mond om vervolgens de prooi te injecteren met gif en ze zo op te slurpen. Wanneer de dieren 4 cm groot zijn mag u ze steurgarnaal gaan geven. Bij een grote van 6 tot 7 cm krijgen ze best spiering. Op deze leeftijd kan u de dieren best apart zetten. Ze worden dan enorm kannibalistisch. Dit geld immers voor alle soorten. Volwassen dieren altijd solitair houden. Als laatste heb je nog de nautilussen. Deze dieren zijn enorm duur maar wel te verkrijgen in onze handel. De dieren worden meestal op zeer grote dieptes gevangen en zijn bij het ophalen reeds ten dode opgeschreven. De dieren zijn door het druk verschil intern beschadigd. Enkele exemplaren overleven. Deze dieren hebben in gevangenschap ook druk nodig. Het houden in een druk kolom is niet mogelijk en een hoge tank plaatsen is ook voor vele niet mogelijk. Vandaar dat deze dieren best in de winkel achtergelaten kunnen worden. In dierentuinen kunnen wij de dieren beter observeren. 

Status  

Deze dieren zijn niet bedreigd maar worden wel massaal overbevist voor de calamares. De titel van dit artikel. Iedereen heeft ze al wel eens gegeten. Dit kan niet blijven duren daar de dierenniet commercieel gekweekt worden. In het buitenland zijn het dan ook normale taferelen om deze deren aan een wasdraad zien te hangen. Zelf kunnen we hier niet zozeer iets aan doen. Wel kunnen we hierdoor respectvol en verantwoord gaan omgaan met deze dieren en ze niet zomaar aanschaffen omdat ze tot iedereen verbeelding spreken. Wie kan er nu immers zeggen: ik heb een octopus thuis? 

Over fabels en mythes 

Veel mensen kennen deze dieren van sprookjes en gewelddadige verhalen. Reuzenoctopussen die schepen aanvallen tot vissers die verdwenen door deze dieren. De reusachtige dieren zouden tot 700 meter lang zijn. Dit is ongelofelijk denk je. Dat is het ook maar reuzenoctopussen bestaan echt. Niet groot maar exemplaren van 10 meter en meer zijn reeds ontdekt. Ook spoelen deze pijlinktvissen zoals ze noemen geregeld aan bij de kusten van Japan.