Portaalsite voor de échte zeeaquariaan

Giftige korstanemonen (Protopalythoa)

Rien van Zwienen

Binnen onze vereniging zijn er verschillende aquarianen die door het doorgeven van stekken heel mooie kolonies korstanemonen hebben gekregen. Deze stekken waren heel populair. Het spul is eenvoudig te stekken door er een steentje naast te leggen, het groeit welig, ziet er mooi uit, is een goede tapijtvormer (ook over achterwand). Niets mis mee zou je zo zeggen.

Protopalythoa

Tot het moment aanbreekt dat het tegen andere koralen aangroeit of op plaatsen komt waar je het niet wilt hebben. De soort die binnen de vereniging circuleert, netelt namelijk erg sterk, veel leders en steenkoralen worden dood geneteld. Als je probeert de poliepen te verwijderen door bv. te borstelen, komen er blijkbaar zoveel netelstoffen vrij, dat alle dieren in het aquarium hun tentakels intrekken. Wij weten van een aquariaan die door deze schoonmaakwerkzaamheden bijna alle steenkoralen verloren heeft. Er zijn ook gevallen bekend van aquarianen die zelf geïrriteerde armen, handen krijgt tijdens deze werkzaamheden.

Het is te begrijpen dat men nu op zoek is naar een methode om van deze korstanemonen af te komen.Tijdens een bezoek aan een aquariumwinkel in Spakenburg hebben we het probleem eens voorgelegd en gevraagd of hij raad weet. Eerst moesten we weten wat voor dier het is en zijn daarom later teruggegaan met een stuk steen, bedekt met deze korstanemonen. Zodoende konden we pogen een determinatie te doen en eventueel wat middeltjes uitproberen.
Met Fossa en Nilsen bij de hand kwamen toch wel snel tot de conclusie dat het om de Protopalythoa (of Zoanthus) gaat. Nilsen  (Fossa en Nilsen, 1995) geeft hier ook aan dat een verwante korstanemoon, de soort Palythoa, een zeer sterk gif bevat. Namelijk het gif Palytoxin. Samen met Tetanus en Botulinum is Palytoxin een van de sterkste natuurlijke giffen. Deze informatie komt aardig overeen met wat wij ervaren met deze korstanemonen.

Dus thuis nog even gegoogled om te kijken of er op Internet nog wat informatie te vinden. En jawel, er zijn verschillende meldingen en publicaties over dit gif en deze korstanemonen. Julian Sprung waarschuwt in een artikel over korstanemonen (Zoanthidae)  voor de giftigheid en het sterk netelende karakter van de Zoanthidae. Ook hij noemt de stof Palytoxin (Mebs,1989) als een van de sterkste natuurlijke giffen. Men schat dat een hoeveelheid van 5 microgram al dodelijk is voor een mens. Hij schrijft hier ook over een aquariaan die zijn met Protopalythoa bedekte stenen met heet water schoon maakte. Deze man is nadien met ernstige ademhaling problemen in het ziekenhuis opgenomen. Men vermoedde dat hij kleine druppeltjes water met Palytoxin binnen gekregen heeft. Een bijzonder droef verhaal staat op”Reefcentral.com”.  Op dit forum verteld een man dat hij wat stekken met Zoanthidae in een emmer geplaatst had om op een veiling te gaan ruilen of verkopen. Toen hij even weg was om wat elastiekjes te halen heeft zijn hond uit de emmer gedronken. De hond is ziek geworden en binnen 24 uur overleden.

Ook Daniel Knop refereert aan een paar slechte ervaringen van aquarianen. Door de sterke groei van de korstanemonen wil men op een gegeven moment wat stenen schoonmaken en dan komen er heel giftige stoffen vrij. Ook hij noemt het gif Palytoxin. Beide auteurs raden aan na het werken met korstanemonen de handen zeer goed te wassen en oppassen met wondjes aan de handen of armen. Eric Borneman waarschuwt in “Aquarium.net” ook voor de gevaren van de Zoanthidae.

Wat zijn nu de methoden om van deze korstanemonen af te komen? We hebben met het stuk steen, dat we voor de determinatie meegenomen hadden, een middel geprobeerd dat heel goed werkt bij glasanemonen (Joey’s Juice). Helaas had dit geen enkel effect op deze korstanemonen.

Julian Sprung vermeld dat de slak Heliacus spp. deze Zoanthidae eet.

                             Heliacus Spp.

Deze slakken zijn volgens hem een zegen voor degenen die van de Zoanthidae af willen komen en een plaag als je ze wil laten groeien.

Verder is bekend dat de slak Stomatella varia, Zoanthidae eet.

                 Stomatella varia

Deze slak komt soms mee met levend steen of stukken steen met Zoanthidae. Het is niet zeker dat deze slakken houdbaar zijn in een aquarium.

Wat mij toch wel verbaast is dat al deze schrijvers de Zoanthidae als perfecte dieren voor beginners aanbevelen. Enige voorzichtigheid en waarschuwing lijken mij zeker op zijn plaats.

De giftigheid van de Zoanthidae in aquaria is niet wetenschappelijk bewezen en nog wat anekdotisch van aard. Er wordt beweerd dat de Zoanthidae in aquaria geen Palytoxin zouden kunnen aanmaken. Maar het zou best kunnen dat met de sterk verbeterde aquarium technieken van tegenwoordig  het Palytoxin wel degelijk in aquaria aangemaakt kan worden.

Onze ervaringen wijzen in ieder geval wel in die richting.

Men is gewaarschuwd.

Referenties:

Fossa en Nilsen,1995, Korallenriff-Aquarium deel 4, 259-269

Mebs, D. (1989). Gifte im Riff. Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft mbH, Stuttgart, Germany.
http://www.advancedaquarist.com/issues/feb2003/invert.htm
http://www.knop.de/d/magazin/krustenanemonen.htm
http://www.reefs.org/library/aquarium_net/0198/0198_1.html
http://reefcentral.com/forums/showthread.php?s=&threadid=158663

Rien van Zwienen, Secretaris Cerianthus