Portaalsite voor de échte zeeaquariaan

Allergische reakties komen heel frequent voor in de Westerse bevolking. Zij variëren van eerder vage, vervelende symptomen (jeukende huid) tot een echte levensbedreigende aandoening (asthma, anafylactische shock). Gelukkig komt dit laatste maar zeldzaam voor.

 “Allergie” is eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende ziektebeelden, die door een gemeenschappelijk mechanisme worden veroorzaakt en kunnen verklaard worden. Er is dus een sterk wisselend ziektebeeld, wat de diagnose niet altijd makkelijk maakt. In het dagelijks leven komen we met heel veel verschillende stoffen in aanraking, zowel via contact met de huid, als via onze voeding of via de lucht die we inademen. Van vele stoffen is gekend dat het lichaam hierop kan reageren; dit is ook het geval met een aantal stoffen die typisch voorkomen in en rond onze aquaria. Enige uitleg en verduidelijking lijkt dus toch wel nuttig.

Een allergie wordt veroorzaakt door een abnormaal hevige afweerreaktie op schadelijke stoffen, ofwel door een defecte tolerantie aan overigens onschadelijke stoffen. Een allergische reaktie bestaat typisch uit twee afzonderlijke fases, namelijk de blootstelling en sensitisatie enerzijds, gevolgd door de uitlokking of elicitatie fase achteraf. De eerste fase verloopt meestal zonder symptomen. Bij herhaalde blootstelling aan dezelfde stof zal echter wel een reactie optreden; deze is des te heviger naarmate de persoon gevoeliger is en naarmate de blootstelling herhaald wordt.

Om tot een allergische reaktie te komen, hebben we in eerste instantie een mens nodig waarbinnen de reaktie zich via verschillende mechanismen zal ontwikkelen. Sommige mensen zijn duidelijk gevoeliger om een allergie te ontwikkelen dan gemiddeld; men spreekt in dit geval van “atopie”. Erg belangrijk in deze context is de familiale voorgeschiedenis: kinderen van allergische ouders zijn vaker dan gemiddeld ook allergisch.

Ten tweede moet er ook een stof zijn, waarop het lichaam reageert. Dergelijke stoffen noemt men “allergenen”. Zoals eerder gezegd kunnen de meeste stoffen allergieën veroorzaken, maar sommige stoffen zijn erg krachtige allergenen en kunnen dus ook bij minder gevoelige mensen leiden tot ongewenste reakties.

Ten derde moeten beiden, mens en allergeen, met elkaar in contact komen. Dit kan langs verschillende wegen, bv. via rechtstreeks contact met de huid. Naargelang de aard van het allergeen en van het contact ermee, kunnen zich verschillende symptomen voordoen, gaande van jeuk en huiduitslag tot ademhalingsproblemen. Enkele voorbeelden in onderstaande tabel verduidelijken dit.

De vermelde allergenen zijn voorbeelden van erg krachtige allergenen, die erom bekend staan bij een aanzienlijk percentage van de Westerse bevolking allergische reakties te kunnen uitlokken.

Voor de aquarium liefhebber kan het nuttig zijn te weten dat ook wij dagelijks in contact komen met soms krachtige allergenen, vaak zonder dat we ons hier bewust van zijn. Sommigen onder ons zullen hier een of ander type van allergische reactie op ontwikkelen. Een correcte diagnose is vaak moeilijk omdat zoals eerder vermeld andere hobbyisten op dezelfde produkten geen reaktie zullen ontwikkelen, of eventueel andere symptomen. Ook de behandelende arts zal vaak niet denken aan enkele specifieke blootstellingen, omdat deze zelden op de hoogte is van de hobby’s van zijn patiënten. Diagnose is echter wel belangrijk om langdurig aanslepende klachten te kunnen doen verdwijnen. De medische behandeling van dit soort allergieën is vrij eenvoudig. In eerste instantie moet verder contact zoveel mogelijk vermeden worden. Bij langdurende of plotse hevige reakties moet anti-allergische medicatie toegediend worden.

Pollen en huisdierschilfers zijn krachtige allergenen die hooikoorts en asthma kunnen veroorzaken, maar ook vele larvensoorten moeten hierbij gerekend worden. Zo zijn er meerdere wetenschappelijke publicaties over asthma bij aquariumliefhebbers ten gevolge van blootstelling aan Daphnia, Chironnus en Rode muggenlarven. Er zijn zelfs ademhalingsproblemen beschreven ten gevolge van blootstelling aan droog visvoer dat dergelijke larvenprodukten bevatte. Asthma patiënten moeten dus de nodige voorzichtigheid aan de dag leggen wanneer ze in contact komen met dergelijke produkten.

Allerlei scheikundige stoffen staan erom bekend dat zij “contactdermatitis” kunnen veroorzaken. Het betreft dus een huidreactie met jeuk, roodheid en zwelling op plaatsen waar er contact is geweest met bepaalde producten. Ongetwijfeld zijn epoxy-harsen een van de meest allergene produkten die gekend zijn. Reakties op blootstelling aan epoxy’s komen frequent voor in de industrie. Handschoenen dragen bij het verwerken van bv. epoxy-putties zoals Reefconstruct is dus aan te raden.

foto boven: genezende huiduitslag met rode, jeukende blaasjes, veroorzaakt door contact met epoxyharsen.

Een ander voorbeeld is NatriumChloride (zout dus). Blootstelling aan NaCl, vooral in de vaste vorm (denk aan het fijne stof dat vrijkomt uit de emmer zeezout of boven het vat waarin het zout wordt vermengd), verhoogt de reactiviteit van de luchtwegen en kan een asthma aanval uitlokken, zeker bij gevoelige personen. Deze test wordt trouwens in ziekenhuizen soms gebruikt om de gevoeiligheid van de luchtwegen te testen. Een stofmasker dragen bij het bereiden van nieuw, synthetisch zeewater is dus zeker aangeraden voor mensen die asthma hebben.

Deze voorbeelden van krachtige allergenen kunnen sommige aquarium liefhebbers misschien aan het denken zetten. Regelmatig hoor je berichten dat iemand moet niezen en een piepende ademhaling vertoont bij het zout mengen; of jeukende rode handen na het verwerken van Reefconstruct. Maar zoals gezegd kan het ook subtieler en eigenlijk zijn de soort en het aantal mogelijke allergenen onbeperkt.

Heb je dus klachten die kunnen wijzen op een allergische reaktie en beslis je hiervoor je (huid)arts te raadplegen, vermeld dan steeds dat je aquarium liefhebber bent. Het biedt de mogelijkheid eerder zeldzame stoffen te testen, die bij andere mensen nooit zouden verdacht worden. Eenmaal een echte allegie op een bepaalde stof is vastgesteld, zal voorgesteld worden verdere blootstelling te vermijden. Dit is niet altijd evident en blijft voor vele liefhebbers een moeilijke beslissing.