Portaalsite voor de échte zeeaquariaan

Hoe eenvoudig delicate vissen overwennen in een gecontroleerde omgeving  Door Matt Wandell

(vertaling Patrick Scholberg)

Eén van de plezantste taken van te werken in een openbaar aquarium is de kans om met vele zeewatervissen in contact te komen en te leren waardoor ze floreren.

We weten allen dat bepaalde soorten makkelijker te houden zijn oplangere termijn dan andere, maar waarom is dat zo? Voor heel wat soorten kunnen we in de verste verte hun natuurlijk dieet niet benaderen. Sommige koraalvlinders zijn gespecialiseerd in poliepen van welbepaalde koralen. Als we zulk een vis over wennen op ander voer en hij slaagt daarbij in leven te blijven dan is het nog steeds zeer moeilijk hem op langere termijn te laten gedijen in ons aquarium.

Andere soorten zijn vaak makkelijker aan een alternatief voer te krijgen, maar daar merken we vaak dat de vangmethode en het verhandelen nadien tot een voortijdige dood leidt. Spookfluitvissen zijn daar een sprekend voorbeeld van: we kunnen makkelijk hen kleine vervangende schaaldieren als voedsel aanbieden en toch sterft het overgrote deel van de verhandelde dieren gedurende de verhandelingsperiode of vrij kort erna en dan in het aquarium van de liefhebber.

Heel anders is het dan met de juffers gesteld, deze zijn enorm sterk en je zou ze zelfs in de zak kunnen voeren. Effecten van de vangst kan je bij hen haast niet opmerken.

Tussen deze twee extremen bevindt zich dan het gros van de vissoorten die ons bereikt. Vele vissen worden door liefhebbers als moeilijk in leven te houden bestempeld omdat ze sterven ten gevolge van stress door het vervoer of de ( verkeerde ) behandeling. Als iedereen, zowel de handel als ook de aquariaan wat omzichtiger tewerk gaat kunnen verliezen vermeden worden.

Volgende stappen zijn essentieel in het acclimatiseren van gevoelige vissen in gevangenschap.

Zeedraakjes ( Phycodurus eques ) zijn zeer gevoelig en eisen een quarantaine system waarbij hun gezondheid en voeding strikt opgevolgd worden. Foto: Rich Ross

SELECTIE EN ACCLIMATISATIE

Soms sterven vissen binnen enkele dagen of weken ondanks de beste zorgen waar we ze mee omringen, zelfs als we ze koesteren, vaker en beter voeren dan we voor ons zelf zorgen. Het is nu eenmaal zo dat een bepaald percentage er hoe dan ook aan gaat door de stress om toot hier te raken, daar kan je als ervaren aquariaan dan ook niets aan verhelpen. Hier hangt het er van af hoe ze gevangen zijn, de zorg die ze nadien wel of niet kregen. Hebben ze lang in een klein zakje onder de tropische zon gelegen? Zijn er geneesmiddelen gebruikt, is er gif ingezet? Ingeval van vis uit de diepte is ie gedecompresseerd zoals dat moet? We kunnen nu eenmaal niet onze vis zelf gaan vangen, mee naar huis transporteren en omringen met grotere zorg dan die voor een baby. De prijs zou onbetaalbaar worden.   We kunnen ons beter concentreren op de dingen waar we wel het verschil kunnen maken.

Wij kiezen waar we de vis kopen, welke vis we kopen en hoe we hem vanaf dan behandelen. Als je een vis uitkiest kijk dan goed of hij niet ziek is, naar zijn lichaam, zijn gedrag. Koop geen vis met een ingevallen buik dit geeft aan dat hij tenminste niet regelmatig voer heeft bekomen. Kijk aan beide lichaamszijden en let op gave schubben, vinnen. Zijn ze rood? Zie je onregelmatig gekleurde vlekken?

Hoe zwemt hij, probeert hij waggelend een soort balans te bekomen, dobbert hij aan de oppervlakte? Kruipt hij in paniek in een hoekje als je voor het aquarium staat? Eten is vaak een goed teken maar niet alleenzaligmakend. Een vis compleet onder de parasieten zal vaak nog zeer goed eten.  Het gebeurt dat perfect normaal uitziende vissen na een nacht dood teruggevonden worden zonder een spoor van ziekte of stress. Indien je een quarantaine kan bekomen bij je handelaar kies er dan ook voor, tenminste als je er kan op vertrouwen dat de behandeling daar in orde is. Hoe ziet het daar uit? Zijn de aquaria proper, drijven er geen dode vissen rond, huizen er geen ziektes, is het personeel bekwaam? Als je hier geen positief antwoord op bekomt is een andere handelaar aangewezen. Laat u vooral niet verleiden tot impulsaankopen.

Delicate vissen zoals Ventralis Anthias ( Pseudanthias ventralis) krijgen veel meer overlevingskansen in een showaquarium als ze eerst tot rust kunnen komen en mogen aansterken in een quarantaine bak op hun noden afgestemd. foto: J.C. Delbeek

Sommige internethandels tonen foto’s van de vissen die ze aanbieden en dat is zeker een voordeel ten oopzichte van op cataloog kopen. Wat ook heel interessant kan zijn is een vis overkopen van een medeaquariaan die de vis niet langer in zijn bezit wil houden. Meestal zijn deze vissen aan het aquariumleven aangepast, ze eten, zijn normaal vrij van ziekten. En vaak zijn ze ook nog heel wat beterkoop dan een vis vanuit de handel.

Ongeacht waar je je vissen betrekt, het start altijd met ze langzaamaan over te gewennen aan de condities van het quarantaineaquarium. Laat eerst rustig de zak dobberen gedurende zowat een kwartier om aan dezelfde watertemperatuur te komen. Dan kan je met een refractometer het zoutgehalte bepalen. De meeste handelaren houden een lager zoutgehalte aan dan wij doorgaans in onze aquaria hebben. Stel het zoutgehalte bij voorkeur in op dat van in het transportzakje. Dan kan je het zakje in een emmer plaatsen en gedurende 30 tot 45 minuten de druppelmethode toepassen. Neem bij voorkeur geen netje maar bijvoorbeeld een plastic diepvriesdoosje om zo te vissen over te plaatsen in de quarantainebak. Dat er wat water in het aquarium komt mag geen probleem zijn.

 
In zulk een system kunnen verschillende vissen gelijktijdig gehuisvest worden terwijl ze toch niet met elkaar in contact komen en gevechten dus uit blijven

Quarantaine

Een quarantainebak opstarten wordt vaak stiefmoederlijk behandeld terwijl het toch o zo’n aandacht verdient. Gevoelige vissen hebben er zeer veel baat bij, maar ook een zorgvuldig opgebouwd visbestand vaart er op termijn zeker wel bij. Openbare aquaria passen deze procedure nauwgezet toe en thuis hoeft dit ook geen probleem te zijn. Dit gebeurt wel steeds uit het zicht zodat het publiek zich dat ook niet realiseert. Ze beogen hiermee 3 doelen:

1. Een goede waterkwaliteit aan de nieuwe vis aanbieden.

2. Stress zoveel mogelijk beperken.

3. De vis zo vaak als maar kan en goed voeden.

Een quarantainebak is wel nog iets anders dan een aquarium waarin een vis behandeld wordt. De eerste dient om de vis te huisvesten en onder zo goed mogelijke omstandigheden tot rust te laten komen zodat hij kan aansterken alvorens hij overgeplaatst wordt in het definitieve aquarium. Een bak om te behandelen is vaak veel sterieler en dient specifiek om die handeling vlot en correct te laten gebeuren. Heel wat mensen passen dit niet proactief toe omdat het vaak ook funest inwerkt op de appetijt en in een aantal gevallen de weerstand van de vis kan aantasten.

Voorts is er ook geen wondermiddel dat alle ziektes bekampt. Dus als je een geneesmiddel inzet stel dan de juiste diagnose. Dat vraagt ook weer de nodige investeringen zoals een microscoop en een goed boek over visziekten en de behandeling ervan.  De realiteit is echter dat heel wat hobbyisten geen quarantainebak opzetten owv het plaatsgebrek, de tijd, de kosten die dat meebrengt. Een aantal stelt dat het zelfs meer stress geeft dan de nieuwe vis direct in een harmonieus zeeaquarium in te brengen. Feit is echter dat een aangesterkte en stressloze vis op lange termijn het veel beter doet in het aquarium.

Een bakje van zowat 80 liter inhoud met enkele stukken levend steen is al een schitterend quarantaine voor heel wat kleinere vissen.

Misvatting 1: Een quarantainebak is ingewikkeld.

De makkelijkste manier om een quarantainebakje op te zetten is met enkele stukken levend steen, enkele zuurstofsteentjes en een luchtpompje, een verwarmingselement en twee keer per week een waterverversing van 25 tot 50%. Vooral die waterverversing is zo belangrijk om eten te verwijderen dat is blijven liggen, vooral bij nieuwe vissen. Je verbruikt enkel wat meer zout, en eender welk merk voldoet zolang het 1 à 2 dagen de tijd gehad heeft om op te lossen. Uiteraard is de watertemperatuur en het zoutgehalte gelijk aan dat van de bak.Heel wat mensen laten dit bakje continu draaien met wat algjes erin zodat nieuwe visjes er tal van lekkere hapjes in vinden zodat de overgang nog vlotter gebeurt.

Als je een eiwitafschuimer, koolfilter, UV-lamp op overschot hebt kunnen die allen gebruikt worden doch  strikt noodzakelijk is dit zeker niet, tenzij je met zeer gevoelige vissen te maken hebt.

Misvatting 2: Gevoelige vissen lijden onder extra-stress  door de quarantaine.

Ik heb heel wat delicate soorten mogen verzorgen en ben van 1 ding overtuigd geraakt. Al die vissen deden het goed DOOR en niet ONDANKS de quarantaine. Dit waren Pseudanthias tuka, Oxymonacanthus longirostris, Chelmon rostratus, Synchiropus spp., Macropharyngyodon spp., zeepaardjes, zeenaalden, zeedraakjes. Al deze vissen verbleven 30 dagen of langer in quarantaine voordat ze in het showaquarium overgezet werden. Ze krijgen zo de tijd om aan voer te wennen, krijgen de tijd om het ongestoord op te eten. Ook wennen ze zo aan het regelmatige onderhoud dat nu eenmaal dient te gebeuren in een aquarium. Gewoonlijk zijn de eerste maanden de meest heikele voor nieuwe vissen. Ze krijgen in quarantaine de tijd om rustig en ongestoord te eten, kunnen schuilen als ze dat willen. Ze worden niet opgejaagd door bullebakvissen EN we kunnen ze beter observeren en zelfs gericht voeren, probeer dat maar eens in je showbak. Op die wijze kunnen we ze zo laten wennen aan diepvries- of droogvoer.

Deze Pseudanthias tuka groeide in 9 maanden tijd uit van een klein vrouwelijk exemplar tot een super mannetje. Enkel levend steen en luchtsteentjes voorzagen in de filtering gedurende die tijd. Foto: Rich Ross

Misvatting 3: Vissen ondervinden minder stress in een ontwikkeld aquarium.

Ziezo, je eiwitafschuimer trekt massa’s troep uit je system, je calciumreactor geeft van katoen en je laatste flap is verdwenen. Misschien voeg je extra koolstof toe om nitraat en fosfaat bijna op nul te houden. Dit is schitterend voor heel wat koralen doch voor de meeste vissen betekent het hoegenaamd niets. Deze hechten veel meer belang aan de afwezigheid van nitriet en ammoniak en aan het zuurstofgehalte van het water eens de temperatuur en het zoutgehalte in orde is. Gelukkig is dit makkelijk en goedkoop te realiseren. Enkele stukken levend steen bezitten voldoende bacteriën voor een goede denitrificatie. Met testsets meten we of er nitriet of ammoniak aanwezig is. Voldoende zuurstof in het water bekomen we door enkele steentjes op een luchtpompje met voldoende capaciteit aan te sluiten. Als je dan rigoreuze waterverversingen uitvoert hoef je geen schrik voor nitraat of fosfaat wat weer het voordeel heeft dat je stevig kan voeren.

Stress beperken

Wat zelfs belangrijker kan zijn dan goede waterwaarden voor de nieuwe vis is hem de nodige rust aan te bieden. Dit betekent dat we een schuilplaats voorzien, een zwakke verlichting op een timer en we het geheel zoveel mogelijk met rust laten. Levend steen heeft hiervoor enkele voordelen op andere decoratiematerialen. Het is een fantastisch filtermateriaal, het is iets dat de vis als natuurlijk ervaart en accepteert. Voor vissen die prijs stellen op een zandlaag als slaapplaats stellen we dat uiteraard ter beschikking en zorgen voor fijn zand. Als we zeer schichtige vissen aankopen loont het ook de moeite een deel of meer van het bakje af  te schermen zodat de vissen meer rust bekomen. Vergeet ook het bakje niet af te dekken, ik zou het bedrag niet willen ophoesten van de vissen die het eerste weekend niet overleven wegens uitspringen.

Het levend steen dient zo opgetast te worden dat er vele schuilplaatsen zijn zodat de vissen zich op hun gemak kunnen voelen.

Voeren, voeren en nog eens voeren!

Veel vissen die het predikaat moeilijk te houden kregen “danken” dat  aan het feit dat we er niet in slagen ze afdoende te voeden. We mogen natuurlijk niet vergeten dat de delicate vissen die toekomen een voor hen behoorlijk ruwe behandeling gekregen hebben. In het beperkte water dooreengeschud worden. Allerhande temperatuurinvloeden moeten ondergaan. Geen of gebrekkige voeding krijgen en heel wat tussenstations doorlopen met verschillende watercondities. Dan nog een jetlag bovenop, je zou al van minder troosteloos worden. Door al deze ontberingen hebben onze vissen dus nood aan calorien, in welke vorm dan ook, gewoon om niet te zeer te verzwakken.

Dus wat staat ons te doen? Eender wat de vis wil eten, geef het hem en wees er vooral niet zuinig mee en voer ook frequent. Wat is verder nog nuttig. Voer niet 1 soort tegelijk, maar maak een mix van voer zeker als je meer individuen in het bakje hebt, jij lust zelf immers ook niet alles en een mix geeft diversiteit. In je quarantainebak mag je zeker 8 à 10 keer per dag voeren. Ook als het maar kan voeg je er iets levend voer bij, dit kan maar de eetreflex op gang brengen. Vergeet niet de vissen moeten aansterken dus deze frequentie moet zeker niet toegepast worden in je showbak.

 

Als we onze nieuwe vis aan het eten willen krijgen zullen we over het algemeen toch wat moeite moeten doen om er minstens een idee van te hebben wat hij in principe eet. Zo kunnen we achterhalen via databases dat een Chelmon rostratus kleine organismen eet die te vinden zijn in holtes en spleetjes van levend steen en koraalformaties. Zo kunnen we een Chelmon aan het eten krijgen door een fijne pasta te maken van bevroren garnaaltjes of mysis en deze in de uitsparingen van een levend steen of in een skelet van een Pocillopora of zelfs in een stronkje van rauwe broccoli uit te smeren. Dit geheel maken we dan vast aan een stukje levend steen en plaatsen dat in de quarantainebak. Dan zetten we enkele passen achteruit en kijken dan rustig toe of er een positieve respons op volgt. Verdere mogelijkheden voor een Chelmon zijn levende zwarte muggelarven, levende mysis als je ze kan bekomen. Je kan ook een schaaldier open maken, levende artemia proberen. Belangrijk is dat wat de vis eet dat je dat ook blijft aanbieden en evt. mengt met andere voersoorten waar je altijd toegang tot hebt en zo procentueel dat aandeel verhoogt totdat de vis dat voer ook lust. Mocht dat lang duren, geen paniek, vissen kunnen zeer lange periodes overbruggen in een quarantainebak.

Deze Aiolips megastigma kan zeer goed langere tijd in een quarantainebak verzorgd worden en daar rijkelijk gevoerd worden met allerhande kleine organismen.
Foto: Rich Ross

De introductie in het showaquarium.

Nu we beschikken over een gezonde volgevreten vis die meerdere voersoorten tot zich neemt kunnen we die overbrengen naar onze showbak. Deze vis zou nu in principe zijn plaats moeten kunnen opeisen in het nieuwe aquarium. We scheppen hem uit met een plastic container of zo, liever dan met een netje waardoor de vinnen of schubben beschadigd worden. Als de waterwaardes uiteenlopen herhalen we terug de druppelmethode. Het kan nuttig zijn een stevige voerbeurt in te lassen bij het introduceren van de nieuwe vis, kwestie van de aandacht wat af te leiden.

Als we deze aandachtspunten in het oog houden en toepassen vergroten we over het algemeen de kans op een vlottere introductie in het aquarium van de nieuwe vis en zo ook zijn overlevings- en slaagkansen op langere termijn.