Portaalsite voor de échte zeeaquariaan

Allergische reakties komen heel frequent voor in de Westerse bevolking. Zij variëren van eerder vage, vervelende symptomen (jeukende huid) tot een echte levensbedreigende aandoening (asthma, anafylactische shock). Gelukkig komt dit laatste maar zeldzaam voor.

 “Allergie” is eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende ziektebeelden, die door een gemeenschappelijk mechanisme worden veroorzaakt en kunnen verklaard worden. Er is dus een sterk wisselend ziektebeeld, wat de diagnose niet altijd makkelijk maakt. In het dagelijks leven komen we met heel veel verschillende stoffen in aanraking, zowel via contact met de huid, als via onze voeding of via de lucht die we inademen. Van vele stoffen is gekend dat het lichaam hierop kan reageren; dit is ook het geval met een aantal stoffen die typisch voorkomen in en rond onze aquaria. Enige uitleg en verduidelijking lijkt dus toch wel nuttig.

Een allergie wordt veroorzaakt door een abnormaal hevige afweerreaktie op schadelijke stoffen, ofwel door een defecte tolerantie aan overigens onschadelijke stoffen. Een allergische reaktie bestaat typisch uit twee afzonderlijke fases, namelijk de blootstelling en sensitisatie enerzijds, gevolgd door de uitlokking of elicitatie fase achteraf. De eerste fase verloopt meestal zonder symptomen. Bij herhaalde blootstelling aan dezelfde stof zal echter wel een reactie optreden; deze is des te heviger naarmate de persoon gevoeliger is en naarmate de blootstelling herhaald wordt.

Om tot een allergische reaktie te komen, hebben we in eerste instantie een mens nodig waarbinnen de reaktie zich via verschillende mechanismen zal ontwikkelen. Sommige mensen zijn duidelijk gevoeliger om een allergie te ontwikkelen dan gemiddeld; men spreekt in dit geval van “atopie”. Erg belangrijk in deze context is de familiale voorgeschiedenis: kinderen van allergische ouders zijn vaker dan gemiddeld ook allergisch.

Ten tweede moet er ook een stof zijn, waarop het lichaam reageert. Dergelijke stoffen noemt men “allergenen”. Zoals eerder gezegd kunnen de meeste stoffen allergieën veroorzaken, maar sommige stoffen zijn erg krachtige allergenen en kunnen dus ook bij minder gevoelige mensen leiden tot ongewenste reakties.

Ten derde moeten beiden, mens en allergeen, met elkaar in contact komen. Dit kan langs verschillende wegen, bv. via rechtstreeks contact met de huid. Naargelang de aard van het allergeen en van het contact ermee, kunnen zich verschillende symptomen voordoen, gaande van jeuk en huiduitslag tot ademhalingsproblemen. Enkele voorbeelden in onderstaande tabel verduidelijken dit.

De vermelde allergenen zijn voorbeelden van erg krachtige allergenen, die erom bekend staan bij een aanzienlijk percentage van de Westerse bevolking allergische reakties te kunnen uitlokken.

Voor de aquarium liefhebber kan het nuttig zijn te weten dat ook wij dagelijks in contact komen met soms krachtige allergenen, vaak zonder dat we ons hier bewust van zijn. Sommigen onder ons zullen hier een of ander type van allergische reactie op ontwikkelen. Een correcte diagnose is vaak moeilijk omdat zoals eerder vermeld andere hobbyisten op dezelfde produkten geen reaktie zullen ontwikkelen, of eventueel andere symptomen. Ook de behandelende arts zal vaak niet denken aan enkele specifieke blootstellingen, omdat deze zelden op de hoogte is van de hobby’s van zijn patiënten. Diagnose is echter wel belangrijk om langdurig aanslepende klachten te kunnen doen verdwijnen. De medische behandeling van dit soort allergieën is vrij eenvoudig. In eerste instantie moet verder contact zoveel mogelijk vermeden worden. Bij langdurende of plotse hevige reakties moet anti-allergische medicatie toegediend worden.

Pollen en huisdierschilfers zijn krachtige allergenen die hooikoorts en asthma kunnen veroorzaken, maar ook vele larvensoorten moeten hierbij gerekend worden. Zo zijn er meerdere wetenschappelijke publicaties over asthma bij aquariumliefhebbers ten gevolge van blootstelling aan Daphnia, Chironnus en Rode muggenlarven. Er zijn zelfs ademhalingsproblemen beschreven ten gevolge van blootstelling aan droog visvoer dat dergelijke larvenprodukten bevatte. Asthma patiënten moeten dus de nodige voorzichtigheid aan de dag leggen wanneer ze in contact komen met dergelijke produkten.

Allerlei scheikundige stoffen staan erom bekend dat zij “contactdermatitis” kunnen veroorzaken. Het betreft dus een huidreactie met jeuk, roodheid en zwelling op plaatsen waar er contact is geweest met bepaalde producten. Ongetwijfeld zijn epoxy-harsen een van de meest allergene produkten die gekend zijn. Reakties op blootstelling aan epoxy’s komen frequent voor in de industrie. Handschoenen dragen bij het verwerken van bv. epoxy-putties zoals Reefconstruct is dus aan te raden.

foto boven: genezende huiduitslag met rode, jeukende blaasjes, veroorzaakt door contact met epoxyharsen.

Een ander voorbeeld is NatriumChloride (zout dus). Blootstelling aan NaCl, vooral in de vaste vorm (denk aan het fijne stof dat vrijkomt uit de emmer zeezout of boven het vat waarin het zout wordt vermengd), verhoogt de reactiviteit van de luchtwegen en kan een asthma aanval uitlokken, zeker bij gevoelige personen. Deze test wordt trouwens in ziekenhuizen soms gebruikt om de gevoeiligheid van de luchtwegen te testen. Een stofmasker dragen bij het bereiden van nieuw, synthetisch zeewater is dus zeker aangeraden voor mensen die asthma hebben.

Deze voorbeelden van krachtige allergenen kunnen sommige aquarium liefhebbers misschien aan het denken zetten. Regelmatig hoor je berichten dat iemand moet niezen en een piepende ademhaling vertoont bij het zout mengen; of jeukende rode handen na het verwerken van Reefconstruct. Maar zoals gezegd kan het ook subtieler en eigenlijk zijn de soort en het aantal mogelijke allergenen onbeperkt.

Heb je dus klachten die kunnen wijzen op een allergische reaktie en beslis je hiervoor je (huid)arts te raadplegen, vermeld dan steeds dat je aquarium liefhebber bent. Het biedt de mogelijkheid eerder zeldzame stoffen te testen, die bij andere mensen nooit zouden verdacht worden. Eenmaal een echte allegie op een bepaalde stof is vastgesteld, zal voorgesteld worden verdere blootstelling te vermijden. Dit is niet altijd evident en blijft voor vele liefhebbers een moeilijke beslissing.

Gasuitwisseling

Om tot een goede gasuitwisseling in aquaria te komen, zorgen we ervoor dat de bovenste waterlagen constant in beweging zijn. Door de luchtstroming boven het wateroppervlak te verhogen, zal de gasuitwisseling verder toenemen. Door gasuitwisseling kan zuurstof in het water worden opgenomen, terwijl koolstofdioxide aan de lucht wordt afgegeven. Tegelijkertijd zal zich ook een zekere concentratie waterdamp (gasvormig water dus) in de lucht opbouwen tot een evenwicht wordt bereikt. Verdampen van water kost energie, die wordt onttrokken aan het water. Vandaar dat verdamping kan gebruikt worden als middel om een aquarium af te koelen.

Relatieve luchtvochtigheid

De concentratie waterdamp in de lucht kan echter niet onbeperkt stijgen. De relatieve luchtvochtigheid wordt uitgedrukt als een percentage van de maximaal bereikbare luchtvochtigheid; deze laatste is afhankelijk van de luchttemperatuur en van de luchtdruk. De relatieve luchtvochtigheid buitenshuis varieert met de seizoenen en het weer. Binnenshuis bedraagt de relatieve luchtvochtigheid in streken met een gematigd klimaat zoals het onze meestal tussen 40 en 60%; de hoogste vochtigheid is typisch in de badkamer.

Koude lucht kan minder waterdamp bevatten dan warme lucht. Wanneer lucht dus afkoelt, zal waterdamp condenseren naar water, waardoor druppels worden afgezet. Dit gebeurt in onze huizen bijvoorbeeld in de winter op de ramen; dit fenomeen kan zoals iedereen wel weet verminderd of vermeden worden door de lucht warm te houden.

Het aquarium en de luchtvochtigheid

Sommige aquarium liefhebbers proberen met dekruiten de verdamping van water tot een minimum te beperken, waardoor minder verdampingswater moet worden toegevoegd. Over eventuele nadelige effecten hiervan op de gasuitwisseling werden al hevige discussies gevoerd met voor- en tegenstanders. Anderen zullen daarentegen de verdamping juist stimuleren door extra luchtcirculatie boven het aquarium aan te brengen, waardoor een afkoelend effect kan bekomen worden. Het grote voordeel is dat hiermee op een heel energiezuinige manier een groot volume water kan gekoeld worden. Het belangrijkste nadeel is echter dat een groot volume verdampt water weer moet aangevuld worden.

Zelfs zonder stimulatie van de verdamping om afkoeling te bekomen, zal een normale gasuitwisseling in onze rifaquaria (watertemperatuur >20°C, sterke oppervlaktestroming, warmte-ontwikkeling door de verlichting) leiden tot een significante toename van de relatieve luchtvochtigheid binnenshuis. Wanneer de lucht dan niet wordt “ontvochtigd” door goede ventilatie of airconditioning systemen, kan de relatieve luchtvochtigheid langdurig hoog blijven, vooral in goed geïsoleerde woningen. Wanneer condensatie optreedt op koelere plaatsen en oppervlakken, kan de algemene vochtigheid van de woning op termijn toenemen.

Problemen geassocieerd aan een hoge relatieve luchtvochtigheid

Een eerste evident probleem van een hoge relatieve luchtvochtigheid is het feit dat de lucht verzadigd is aan waterdamp en dus water moeilijk of niet meer kan verdampen, wat de efficiëntie van een koelsysteem op basis van verdamping verkleint. Het aquarium zal dan neiging vertonen tot sneller opwarmen.

Een hoge relatieve luchtvochtigheid wordt door mens en dier snel “aangevoeld” als drukkend en vervelend. Hierdoor zullen we immers minder waterdamp verliezen via onze ademhaling en onze huid (transpiratie) en worden onze afkoelingsmechanismen beperkt. Dit is typisch het geval in een tropisch klimaat, waar het moeilijk is zware fysieke inspanningen langdurig uit te houden. Planten daarentegen zullen in het algemeen het tropisch klimaat in uw woning wel in dank afnemen…

Een hoge relatieve luchtvochtigheid heeft ook enkele andere, vervelende gevolgen. Een relatieve luchtvochtigheid boven 80% wordt afgeraden voor een correct en veilig functioneren van elektronische apparaten. Onder invloed van een hoge luchtvochtigheid kunnen ook problemen ontstaan met uitzetten en krimpen van “organische” materialen zoals houten plankenvloeren en piano’s.

Vochtigheid en schimmels

Het grootse risico voor onze gezondheid in deze context is schimmelvorming, die typisch in vochtige woningen optreedt. Er is in vele studies een duidelijk verband gebleken tussen vochtigheid en schimmelvorming. Er zijn reeds vele schimmels geïdentificeerd die een nadelig effect op onze gezondheid kunnen hebben. Het juiste mechanisme van dit negatief effect van schimmels is nog niet gekend, maar het gaat zowel om allergische als niet-allergische mechanismen.

figuur 1: Schimmel	Figuur 2: Schimmelgroei op de muren

Vooral onze luchtwegen en huid zijn gevoelig voor schimmelsporen en zogenaamde “volatiele organische partikels” in de lucht. Typische symptomen lijken een beetje op hooikoorts: neusloop, niezen, verstopte neus en sinussen, jeukende ogen en eventueel zelfs hoesten en moeilijke en piepende ademhaling. Ook hoofdpijn en vermoeidheid worden frequent vernoemd. Al bij al gaat het hier dus om symptomen die heel frequent voorkomen en ook door andere ziekten of aandoeningen kunnen veroorzaakt worden. Daardoor is het vaak moeilijk een correcte diagnose te stellen.

Problemen van allergieën, eczema, luchtweg overgevoeligheid en astma werden vooral bij kinderen vastgesteld. Eén studie vond ook een toegenomen relatief risico voor depressie bij bewoners van vochtige woningen. Vooral (lucht)vochtproblemen in de woonkamer en slaapkamers van kinderen hebben een erg nadelig effect en vormen een reëel risico op de ontwikkeling van astma op kinderleeftijd.

Mogelijke oplossingen

Om vocht- en schimmelvorming binnenshuis te vermijden, dienen enkele voorzorgsmaatregelen genomen te worden.

In eerste instantie moeten alle andere bronnen van vochtvorming vermeden worden. Dit betekent dat opstijgend vocht in muren zeker moet behandeld worden. Eventuele lekken in daken en regenpijpen moeten hersteld worden.

Figuur 3: totale aanpak van vocht- en schimmelproblemen

Daarnaast moet er binnenshuis voldoende verwarmd worden. Opgewarmde lucht kan meer waterdamp bevatten en omgekeerd zal de waterdamp in koude lucht sneller condenseren en zich afzetten als vocht binnenshuis.

Daarnaast moet de vochtige lucht voldoende kunnen afgevoerd worden middels voldoende ventilatie. In moderne woningen wordt meer en meer aandacht besteed aan ventilatie, maar lange tijd werd dit aspect min of meer verwaarloosd. In goed geïsoleerde woningen zonder voldoende ventilatie zal vrijwel zeker een vochtprobleem ontstaan door een rifaquarium van courante afmetingen.

Het verdient alleszins de aanbeveling de relatieve luchtvochtigheid te meten in de verschillende plaatsen van het huis. Waarden boven 60% relatieve luchtvochtigheid zijn te vermijden in woon- en slaapkamers. Hoe hoger de luchtvochtigheid is boven deze grens, hoe meer bijkomende maatregelen zich opdringen.

De goedkoopste oplossing is meer ventileren, maar dit is niet altijd mogelijk om praktische redenen.

Een alternatieve oplossing is “airconditioning” zoals door middel van de klassieke klimaatregeling die we kennen of door een ontvochtigingsapparaat (dat werkt op hetzelfde principe, maar geen temperatuurregelend vermogen heeft). Een te lage relatieve luchtvochtigheid (<10%) kan eventueel leiden tot een droge en jeukende huid en vooral droge ogen en neusslijmvliezen. Let op dat dergelijke installaties correct worden onderhouden: vaak worden ze na enige tijd zelf een bron van schimmelvorming en verspreiding van schimmelsporen en allerlei stoffen die symptomen kunnen veroorzaken!

Conclusie

In dit artikel werd besproken hoe een rifaquarium door verdamping leidt tot een verhoging van de relatieve luchtvochtigheid binnenshuis. Op termijn kan dit leiden tot vochtvorming en schimmelvorming in huis. Van beiden werd in meerdere wetenschappelijk studies aangetoond dat er gezondheidsrisico’s zijn zoals verhoogde kans op allergieën, eczema, luchtweg overgevoeligheid en astma en dit vooral bij kinderen.

Zoals steeds is voorkomen beter dan genezen. Goede ventilatie is belangrijk om vochtproblemen te vermijden, maar kan in ons klimaat vooral in de wintermaanden inefficiënt zijn. Het verdient de aanbeveling de relatieve luchtvochtigheid te meten en indien nodig maatregelen te treffen. Klimaatregeling is de duurste, maar meest comfortabele oplossing. Ook een te lage relatieve luchtvochtigheid kan ook leiden tot vervelende symptomen, maar deze zijn minder ernstig dan de gezondheidsproblemen die men door te hoge vochtigheid kan oplopen.

Samenvatting
-         Rifaquaria leiden bijna steeds tot een aanzienlijke toename van de relatieve luchtvochtigheid binnenshuis.
-         Meten is weten: een relatieve luchtvochtigheid boven 60% veroorzaakt schimmelvorming en is te vermijden.|
-         Schimmelvorming binnenshuis leidt vooral bij kinderen tot mogelijk ernstige aandoeningen, vooral van de luchtwegen (asthma).
-         Voldoende ventilatie is onmisbaar in een huis met een rifaquarium, maar kan praktisch soms moeilijk zijn.
-         Airconditioning systemen zijn een goede oplossing om een te hoge relatieve luchtvochtigheid te bestrijden, maar zijn duur in aanschaf en verbruik. Het onderhoud is cruciaal, want anders worden ze zelf bron van schimmelverspreiding in het huis.

Interessante links (Engelstalig)

http://www.allercure.com/allergen.htm

http://www.moldknowledge.com/

http://healthandenergy.com/mold.htm


Auteur: Jens François

In de jaren 90 heb ik eens een artikel geschreven in de maandbladen “Het Zeeaquarium “en “Het Aquarium “ over een bacterie die voor sommige aquarianen problemen kan opleveren. De betreffende bacterie heeft de naam: Mycobacterium marinus, ook wel het aquariumgranuloom genoemd.
Omdat er zich gelukkig weinig slachtoffers melden lijkt dit probleem in de vergetelheid te zijn geraakt, maar omdat er nu weer een geval bekend is, is het misschien weer eens tijd om dit onderwerp opnieuw onder de aandacht te brengen.
Voor die mensen die niet bekend zijn met dit fenomeen doe ik het volgende verslag. Voor een uitgebreide uitleg over de herkenbaarheid en de behandeling van dit granuloom verwijs ik naar de onder dit artikel vermelde websites.
Wanneer iemand een wondje aan zijn hand of arm heeft en daarmee in aanraking komt met aquariumwater, het maakt niet uit of dat zout of zoet water is, dan kan men, wanneer men minder weerstand heeft, besmet raken door een bacterie. Het besmet raken kan overigens ook in o.a. het zwembad of bij het omgaan met (consumptie)vis.
Je kunt je beschermen door handschoenen te dragen die waterbestendig zijn. Bij mijn weten worden ze verkocht in aquariumzaken die ze weer betrekken van een bekende groothandel in aquariumartikelen

Hier volgt een door mij aangevulde/aangepaste kopie van het artikel dat in 1998 in diverse bladen geplaatst werd ,met toestemming van de auteur, plus een aantal verslagen van slachtoffers.

Wat is een aquariumgranuloom?
Een aquariumgranuloom (ook wel zwembadgranuloom genoemd) is een huidafwijking die het gevolg is van een infectie met de bacterie Mycobacterium marinum. De bacterie komt heel algemeen voor in lauw tot warm water, zowel in zoet water als in de zee. Aanvankelijk werd de aandoening vooral bij zwemmers gezien, tegenwoordig zijn het met name aquarium liefhebbers die met deze ontstekingen bij de dermatoloog gezien worden.

Hoe ziet het aquariumgranuloom eruit?
Een aquariumgranuloom is een rode, verdikte huidreactie die aanvankelijk kan lijken op een steenpuist die niet wil doorbreken. Het kan gaan om een enkele afwijking, maar soms zijn er in hetzelfde huidgebied meer plekken aanwezig. Omdat de infectie vaak wordt opgelopen bij het schoonmaken van een aquarium komen de huidafwijkingen vooral aan de armen voor.
Meestal zijn de lymfeklieren in de oksel dan ook iets vergroot.

 
  Mycobacterium marinum of aquariumgranuloom. foto: Wikipedia                                      Gram-positieve-mycobacterium tuberculosis. Dit is de bacterie die tuberculose (TBC) veroorzaakt. Foto Janice Haney Carr, Dr. Ray Butler, USCDCP.

Binnen onze aquariumvereniging hebben leden (waaronder ikzelf) precies hetzelfde probleem ondervonden met identieke wonden. De bacterie kan dus nog steeds toeslaan. Ik wil niemand bang maken, maar we moeten ook geen struisvogelpolitiek toepassen. Dit is een realiteit en een gewaarschuwd mens telt voor twee.
Ik begin met drie verslagen van slachtoffers.

Verslag Agnus Ouwendijk
Besmettingsgevaar van het Aquariumgranuloom
Tekst en foto: Agnes Ouwendijk

Begin december 1996 kreeg ik op de hand een zweer die na een maand ging etteren.
De huisarts dacht dat het een abces was.
Na twee maanden was hij nog dikker, deed zeer en etterde.
Een andere huisarts dacht dat het een cyste was en stuurde me ook naar huis met mijn wond.
Een halve maand later kreeg ik er meerdere, aan de pols, onder de bovenarm en op de hand, in totaal zeven stuks. De zweer op de pols werd 3 x 3 cm dik en heeft wel drie maanden geëtterd.
Dus na 2 1/2 maand schrok de dokter en verwees mij naar de huidarts. Deze jonge huidarts had dit verschijnsel al eens eerder bij een andere mevrouw gezien en liet mij de keer daarop in een boek een foto van een zieke vis zien en vroeg mij of ik een aquarium had.
De besmetting zat al in de lymfeklieren en ze konden die niet wegsnijden.
Een kweek duurde acht weken. De longarts schreef mij alvast medicijnen voor.

Want deze had zich met iemand in Groningen in verbinding gesteld die er ervaring mee had.
Ik moest tweemaal daags een tablet “Cotrimoxazol Wellcome 960 mg “ innemen en tweemaal daags een tablet “Doxy-cycline 100 dispers “ en een goede vitamine B.
Dit heeft acht maanden geduurd en de etterende wonden moest ik elke dag afdekken met “ Betadinezalfgaasjes “ en verband enz., vanwege de hygiëne. Dit omdat de wonden wel degelijk besmettelijk waren.
Deze aquariumbacterie heet Mycobacterium marinum oftewel “aquariumgranuloom “.
Deze bacterie kan in een aquarium voorkomen als daarin zieke vissen zitten, of als je de vissen te veel voert en het water daardoor vervuilt. Ook in de pomp kan ze voorkomen, dus oppassen als men een pomp moet aanzuigen. Dit geldt ook voor de pomp van een vijver.
Deze bacterie kan men ook aan de voet oplopen, ook in Europa, als men een wondje heeft. Aldus een medische rubriek van de Privé.

Verslag J. Spaan
Ikzelf heb eerst bijna twee maanden bij de huisarts gelopen, die bloedvergiftiging constateerde. Diverse penicillinekuren gehad. Inmiddels had ik vier etterende wonden op mijn hand. Toen ik er ook nog koorts bij kreeg heeft de huisarts mij doorverwezen naar de dermatoloog.
Ik heb echt alle geluk van de wereld gehad, zoals verder uit dit artikel zal blijken, want de dermatoloog stelde onmiddellijk de diagnose aquariumgranuloom.
Ik kreeg tweemaal daags Minocycline tabletten voorgeschreven en moest de wonden (inmiddels 7 stuks) tweemaal daags insmeren met een zalf. Dit moest zeer voorzichtig gebeuren daar de schadelijke stoffen besmettelijk waren.
Ter controle en bevestiging van de diagnose werd een biopsie naar het lab gestuurd. Na ruim één jaar was het laatste abces genezen.
Uit diverse literatuurstudies blijkt dat het zeer uitzonderlijk was dat mijn dermatoloog zo snel de juiste diagnose stelde. Bij alle onderzoeken bleek dat de patiënt van dokter naar dokter, van specialist naar specialist werd verwezen, zonder dat de juiste diagnose werd vastgesteld. Het gevolg was dat de meeste patiënten de verkeerde medicatie kregen toegediend en dat het aquariumgranuloom zich verder in het lichaam verspreidde, met alle gevolgen van dien.

  Fragment uit het aquarium van de auteur in het jaar 2000

Verslag J. van Lierop
Vanaf het begin van het jaar dienden zich problemen aan met mijn rechterhand:
Pijnlijke, gezwollen, kromtrekkende en steeds moeilijker te bewegen vingers. Alles wees op reuma. Na ca. een half jaar ontstonden nog meer problemen: ziekte, koorts, gewichtsverlies, gebruik van rechterhand uitgeschakeld, vergrote lymfeklieren die uiteindelijk opensprongen. Een spoedoperatie was hierna nodig. Meerdere artsen/specialisten hebben zich beziggehouden met het vaststellen van de oorzaak van de infectie. Behandeling met medicijnen, injecties met corticosteroïden, het antibioticum Minocycline, had geen effect. Weefsel en spieren zijn nu deels weggevreten.
Uiteindelijke diagnose: aquariumgranuloom met tuberculose.(geen open tbc met besmettingsgevaar).
Er volgt nu een intensieve behandeling met chemotherapie waarbij ernstige bijwerkingen kunnen voorkomen, zoals: aantasting van lever en nieren, verminderde gezichtsscherpte en gezichtsveld/ verstoord kleuren zien.
De toegepaste antibiotica: Ethambutol (Myambutol) en Claritromycine (Klacid)
Medisch gezien zijn er verschillende vormen van de aquariumgranuloom-aandoening te onderscheiden. We gaan daar verder niet op in omdat dit buiten het bestek van dit artikel valt. Mijn behandeling gaat minimaal een half jaar duren en kan uitlopen tot een jaar. Daarna zal een nieuwe operatie nodig zijn om het functieverlies van de hand - voor zover mogelijk - teniet te doen. De hier beschreven variant komt zelden voor. Ik ga er uitgebreid op in niet om te shockeren, maar om te informeren. Ga niet lichtvaardig om met onderhoudsklussen aan/in het aquarium. En denk niet het zal mij niet overkomen want ik beoefen al jaren zonder problemen deze hobby.

  Fragment uit het aquarium van de auteur in het jaar 2016

Nog een (door mij aangepast) artikel.
Gezondheidsrisico’s bij het houden van een zeeaquarium
Zijn ze te voorkomen?
door Jan van Lierop en Jacques Spaan
De auteurs van dit artikel J. Spaan en J. van Lierop hebben een gedegen literatuur studie uitgevoerd en zich bij diverse bronnen georiënteerd om een zo compleet mogelijk artikel te schrijven.
In dit artikel over het aquariumgranuloom/tuberculosis willen zij hun ervaringen mededelen en medehobbyisten waarschuwen voor de infectierisico’s bij het verzorgen van het zeeaquarium. Bovendien geven zij een aantal voorzorgsmaatregelen om deze risico’s te voorkomen/te beperken.
Het grootste gevaar vormt de groep: mycobacterium marinus, ook wel het aquariumgranuloom genoemd.

Granuloom
Een aquariumgranuloom (ook wel zwembadgranuloom genoemd) is een huidafwijking die het gevolg is van een infectie met de bacterie mycobacterium marinum. De bacterie komt heel algemeen voor in lauw tot warm water, zowel in zoet water als in de zee. Aanvankelijk werd de aandoening vooral bij zwemmers gezien, tegenwoordig zijn het met name aquarium liefhebbers die met deze ontstekingen bij de dermatoloog gezien worden.

Als de bacterie via een klein wondje in de bloedbaan is binnengedrongen, vormt zich na een aantal weken een rode zwelling op de vinger of hand. Vervolgens ontstaat er na enige tijd een pijnlijke paarse bult, ook wel nodi genoemd lijkend op een steenpuist. Een aantal weken later gaat de bult verweken en wordt hij vervolgens van binnenuit, richting huidoppervlak, geperforeerd. Er valt nu een groot gat in het midden van de bult, waar vervolgens pus uitkomt. De lymfeklieren maken namelijk natuurlijke barrières aan, ook wel lymfeknopen genoemd, om te voorkomen dat schadelijke stoffen verder het lichaam in worden getransporteerd. De schadelijke stoffen moeten toch weg en zoeken daarom een uitweg via de bult naar boven. Als de lymfeklieren het niet meer aankunnen verspreiden die stoffen zich via de bloedbaan naar andere plaatsen in het lichaam. Het kan gaan om een enkele afwijking, maar soms zijn er in hetzelfde huidgebied meer plekken aanwezig. Omdat de infectie vaak wordt opgelopen bij het schoonmaken van een aquarium komen de huidafwijkingen vooral aan de armen voor. Meestal zijn de lymfeklieren in de oksel ook iets vergroot

Algemeen
Opmerkelijk is de overstelpende informatie op Internet (Nederland, Engeland, Amerika, Duitsland) over deze en gelijksoortige aandoeningen, veroorzaakt door aquariumbacteriën. Het aquariumgranuloom (AG) blijkt worldwide voor te komen. Er zijn zelfs epidemieën met tientallen tot honderden patiënten waargenomen. Er zijn overeenkomsten in symptomen, in gevolgen en behandelwijze. Meestal loopt het goed af. De behandeling met antibiotica is tijdrovend. Lang niet altijd is sprake van tbc. Een aantal species uit de groep mycobacterium kunnen voor de mens wel pathogeen zijn en onder andere huidafwijkingen veroorzaken. Hoewel er in vele minder recente publicaties op wordt gewezen dat lymfevaten en -klieren zelden bij het ontstekingsproces worden betrokken, blijkt dit toch slechts ten dele juist te zijn. In latere publicaties wordt hiervan wel melding gemaakt. Als het weerstandsvermogen, immuunsysteem, tekortschiet zijn complicaties en risico’s groter terwijl de behandeling moeilijker en langduriger is, De betreffende bacterie: mycobacterium marinus kan zich agressief gedragen en forse, blijvende, schade veroorzaken. Overigens, tbc is nou niet het eerste waar je aan denkt. De veronderstelling dat tbc nauwelijks meer voorkomt in Nederland of zich beperkt tot de longen is onjuist. De diagnose AG is moeilijk vast te stellen en blijkt in eerste instantie vaak niet correct. Zelfs het kweken van huidmateriaal (biopten) geeft niet altijd uitsluitsel. Het is bekend dat AG vooral huid-, long- en cornea (oog) infecties kan veroorzaken. De huidafwijkingen, in de vorm van abcessen, ontstaan meestal in aansluiting op verwondingen. Het is schrikbarend te moeten constateren dat de meeste artsen niet op de hoogte zijn van het bestaan van het AG.

Protopalythoa

Geheel andere vormen van infecties door aquariumbacteriën zijn omschreven in het Zeeaquarium van januari/februari 2006, ‘Ziek worden door zeewater”, en in het Cerianthus maandblad van april 2005 “Giftige korstanemonen (buttons)”. Ook zijn enkele leden van onze vereniging het slachtoffer geworden. De veroorzaker is het koraal Protopalythoa. Het gif van dit koraal heet palytoxine en is zelfs sterker dan dat van de koningscobra! De wijze waarop het gif wordt overgebracht (via de luchtwegen) komt overeen met die van de Legionella bacterie. Wees voorzichtig met deze korstanemonen. Zeker bij het hardhandig schoonmaken, afborstelen, verwijderen van stenen met palythoa uit het aquarium. De ingeademde aerosolen zijn zeer gevaarlijk.

Noot van de redactie: Ook op de website www.reefsecrets.org kun je 4 artikels vinden over dit onderwerp als je de zoekfunctie gebruikt met “Palythoa”. Palythoa is een genus onder de orde van de Zoantharia en bevat zo maar eventjes 94 soorten.

Voorzorg
De simpelste en meest effectieve manier om een aquariumgranuloom te voorkomen is zo min mogelijk met je handen in het zeeaquarium te komen. Te veel aquarianen rommelen te veel in hun bak, zoals: het regelmatig verplaatsen van levend steen, koralen en dergelijke.

Voorzorgsmaatregelen en hulpmiddelen om risico’s te reduceren:
- Vermijd contact met zeewater bij wondjes aan hand of arm
- Trek schouderlange handschoenen aan bij het werken in de bak.
- Voorkom afschuiven door klittenband om de bovenarm te bevestigen. Trek over de lange handschoen een huishoudhandschoen ter voorkoming van lekkages.
- Was handen grondig na de klus, liefst met bacteriële zeep.
- Gebruik speciaal gereedschap met afstandsbediening (grijpers) als hulpmiddel.
- Gebruik voor het schoonmaken van ruiten een magneetcleaner.
- Zorg voor goede aquariumcondities (good aquarium practice).
- Houd vissen gezond, zorg voor een schone bak, verwijder detritus, ververs regelmatig water enz..
- Denk om uw veiligheid, ga bewust(er) met risico’s om!
- Op het zeewaterforum stond de volgende uitspraak: “Handschoenen is voor Mietjes”.Dit is bagatelliseren van het probleem en domweg negeren van de risico’s. Gelukkig waren er ook verstandige forumleden, die wel de nodige voorzorgsmaatregelen namen.
- Het gevaar schuilt vooral in het doen van klusjes tussendoor, stenen rechtzetten,
- watten uitspoelen/vervangen, voeren, afschuimer schoonmaken, want dan wordt de handschoen vergeten.
Mocht het toch fout gaan:
- Ga meteen naar de huisarts, laat je doorverwijzen naar de dermatoloog of plastisch chirurg.
- Meld dat je een zeeaquarium hebt.
- Verstrek schriftelijke informatie over deze infectie met behulp van artikelen van zeeaquarium verenigingen.
- Informeer uw aquariumvereniging.

  Dit kan je beter niet op deze manier doen.  Je kunt beter niet met je handen of armen in het water komen. Gebruik om algen te verwijderen b.v. een goede algenmagneet, zie foto hier onder

Wat u wellicht nog niet wist:
- De AG-bacterie komt ook in zoetwater, vijvers, zwembaden, in zee en bij dieren voor, en verder in rivieren, meren, moerassen, havens en mijnwater. Bacteriën heeft men aangetroffen in zoet- en zoutwater, vissen, slakken, kikkers, schildpadden, watervlooien en tubifex. Er zijn ook gevallen beschreven waarbij is aangenomen dat de patiënt géén contact had met water, en waarbij de aandoening optrad na verwonding (door een mes, rozendoornen, machines en werktuigen).
- Enkele door een dolfijn gebeten zwemmers zijn besmet geraakt.
- Tbc komt nog altijd voor in Nederland
- Hoge temperaturen van 30 tot 32 graden Celsius in het aquarium zijn bevorderlijk voor de ontwikkeling van bacteriën (en we hadden een hete zomer dit jaar).
- Andere benamingen voor het AG zijn; swimmingpoolgranula, fishtank granuloma, surfers nodules, fishhandlers nodules.
- Naar verluidt zou de levensduur van dit soort bacteriën in een aquarium beperkt zijn van 1 tot 3 jaar.
- Het schijnt - althans volgens door ons geraadpleegde literatuur - dat een AG infectie spontaan kan verdwijnen. Dit is fijn als het waar is. Minder fijn is dat de infectie weer terug kan komen.
- Er is weinig bekend over de lange termijn effecten na een AG-aandoening.
- Een marine-infectie kan niet worden overgebracht van mens op mens. De auteurs van dit artikel denken hierover wat genuanceerder. Ik ben van mening dat bij elke infectie - vooral bij wondbehandeling - de hygiëne in acht moet worden genomen.
- Er is geen bewijs dat dit soort lichamelijke infecties kunnen worden veroorzaakt door het drinken (b.v. bij afzuigen) van aquariumwater (toch al niet lekker).
- Het gebruik van Ozon in het aquarium is misschien een middel om de AG bacterie te bestrijden.
- Uit onderzoek op de Universiteit van Chicago bleek, dat van de 193 geconstateerde AG-infecties, er 49% van de infecties opgelopen was in het aquarium.

Tenslotte
We hebben in dit artikel onze bevindingen zorgvuldig en zonder te overdrijven weergegeven, conform de feiten. Doe er uw voordeel mee. Wij beoefenen deze fascinerende zeeaquariumhobby al zo’n 25-30 jaar met veel plezier. Wij hopen met onze bijdrage te bereiken dat u dat in de toekomst ook kunt blijven doen.

Geraadpleegde literatuur/referenties:
J. Spaan: ‘Aquariumgranuloom’, maandblad Cerianthus, december 2002
NBBZ: ‘Ziek worden van zeewater’, Zeeaquarium, januari/februari 2006
Heeft u dit gelezen? Vertel het verder en zorg ervoor dat deze aandoening bekend wordt. Hoe eerder een juiste diagnose kan worden gesteld hoe beter de behandeling omdat er sneller mee begonnen kan worden.
Tot zover het artikel van J. Spaan en wijlen J. van Lierop van ruim vijftien jaar geleden.

Gelukkig is er door ervaring met deze besmetting meer bekend geworden over o.a. de behandelwijze. Het blijft een feit dat deze besmetting nog steeds kan voorkomen en o.a. de aquariaan hier wel degelijk rekening mee moet houden.
Wanneer u mijn verwijzing naar de onder het artikel vermelde websites opvolgt kunt u meer gedetailleerde en actuele info lezen.

Aanvullende bronnen:
Sanne L.C. Wijtvliet. Dermatoloog, MC Zuiderzee, Lelystad.
Dr. Jan R. Mekkes. Dermatoloog, AMC, Amsterdam.
Websites:
www.zeeaquarium.me/
http://www.zeeaquarium-jh-van-ommen.nl/Aquariumgranuloom%20(bacterie).htm
https://www.huidinfo.nl/a/aquariumgranuloom
https://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/mtxt/MycobacteriumMarinum.htm
Het artikel van J. Spaan en wijlen J. van Lierop heb ik als basis gebruikt om dit artikel te kunnen schrijven Ik heb aanvullingen en aanpassingen toegepast in mijn artikel naar aanleiding van de laatste ontwikkelingen. Ook heb ik nieuwe bronnen toegevoegd en afbeeldingen die ik van het Internet (www.huidziekten.nl) en via Google afbeeldingen heb gedownload.

Deel 6: Conclusie en praktische raadgevingen

Wanneer we in contact komen met zeewater, stellen we ons bloot aan allerlei bacteriën en dieren die schadelijk kunnen zijn onder bepaalde omstandigheden. Dit werd in de afgelopen delen systematisch besproken. De aandachtige lezer heeft begrepen dat voorzichtigheid steeds de regel is en veel problemen kan voorkomen. Daarom deze samenvatting.

Zorg dat u beschermd bent tegen tetanos door een goede vaccinatie. Raadpleeg bij twijfel uw arts: één of enkele prikjes wegen niet op tegen de risico's!

Vermijd contact met het aquarium indien de huid van uw handen of armen vooraf al beschadigd is door eender welke oorzaak. Indien u toch met uw handen in het water moet, gebruik dan een goed verband samen met waterdichte handschoenen. Beperk onderwater activiteiten tot een minimum.

Droog uw handen en armen goed af na het werk in het aquarium. Inspecteer uw handen en verzorg kleine wondjes zoals beschreven.

Alle praktische gegevens in verband met EHBO worden nogmaals in volgende tabel samengevat; stel deze gegevens eventueel ook ter beschikking van uw behandelende arts: zij kunnen misschien van pas komen.

Zelfs indien een wonde volgens de regels van de kunst verzorgd werd van in het begin, zijn problemen nooit uitgesloten. Alle wonden opgelopen in een wateromgeving moeten extra in het oog gehouden worden. Aarzel bij toenemende pijn, roodheid, zwelling, etc. nooit een arts te raadplegen. Ernstige infecties komen regelmatig voor en enkel een snelle, efficiënte medische aanpak kan in dat geval complicaties vermijden.

EHBO

- Toevallig vastgestelde schaafwondjes aan handen of armen
- spoel uit met kraantjeswater
- ontsmet met Isobetadine oplossing
- geen antibiotica preventief

- Schaafwonden / snijwonden door levend steen, glas, mes, ...
- spoel uit met kraantjeswater
- ontsmet met Isobetadine oplossing
- diepe en/of grote snijwonden laten hechten door arts
- glas snijdt dieper dan men denkt: steeds laten controleren door arts ter uitsluiting van pees- of gewrichtsletsels
- geen antibiotica preventief voor schaafwonden
- wel antibiotica voor diepe snijwonden (Fluoroquinolones zijn de beste keuze)

- Wonden door koralen
- spoel uit met kraantjeswater; reinig de wonde met borsteltje
- ontsmet met zuurstofwater oplossing
- snijwonden worden best niet gehecht
- grote wonden met gekneusde randen laten verzorgen door arts (debridement van de wondranden; heling per secundam)
- geen antibiotica preventief, tenzij soms een antibiotische zalf gedurende 5-tal dagen (raadpleeg uw arts)

- Wonden door zeeëgels
- spoel uit met kraantjeswater; reinig de wonde met borsteltje
- verwijder voorzichtig alle achtergebleven stekels (bv met pincet)
- regelmatig "baden" in zuurstofwater
- indien > 15 stekels: medische observatie noodzakelijk
- indien nog stekels achtergebleven zijn, laten verwijderen door arts
- bij grote wonden of achtergebleven stekels die heelkundig moeten verwijderd worden: preventief 3% / 4% generatie cephalosporine intraveneus

- Bijtwonden door vissen
- spoel uit met kraantjeswater
- ontsmet met Isobetadine oplossing
- steeds preventief antibiotica:

- TMP-SMX of Ciprofloxacine peroraal
- 3%/4% generatie cephalosporine intraveneus bij hospitalisatie

- Giftige stekels van vissen:
- dompel onmiddellijk de wonde onder in water van 45°C gedurende 30-60 minuten
- tracht meteen alle eventueel achtergebleven stekels te (laten) verwijderen met pincet
- medische observatie 4-6 uur
- steeds preventief antibiotica:
- 3%/4% generatie cephalosporine intraveneus
- evt TMP-SMX

NB: Alhoewel de informatie vervat in deze reeks artikels door een professionele zorgverstrekker werd opgesteld volgens recente wetenschappelijke informatie anno 2005, valt het opvolgen en uitvoeren van deze inhoud niet onder de verantwoordelijkheid van de auteur. De lezer blijft in alle gevallen verantwoordelijk voor het opvolgen van algemene adviezen en dient bij gezondheidsproblemen steeds een arts te raadplegen. Ook al kan de verstrekte informatie nuttig zijn voor artsen, blijven zij individueel verantwoordelijk voor de behandeling die zij zouden instellen, al dan niet op basis van deze gegevens.