Portaalsite voor de échte zeeaquariaan

Parasieten en poetsen, door Marion Haarsma, www.onderwaterfilm.nl

Jeuk is erger dan pijn, zeggen ze. Jeuk hebben en niet kunnen krabben, is nog veel erger!!!

Ook onderwater hebben de dieren last van jeuk, vaak wordt die door parasieten veroorzaakt. De dieren doen echt alles om het probleem op te lossen.

Vooral op de koraalriffen in warme wateren vind je overal poetsstations, waar speciale poetsvisjes hun diensten aanbieden. Vaak staan de vissen in de rij te wachten. Het is een interessant schouwspel om waar te nemen, maar foto’s maken is niet makkelijk. De slimme vissen houden altijd een afstand, die net buiten het flitsbereik valt (1 meter). Ik heb al van alles geprobeerd, de agressieve uitval, dan schieten ze weg. De geduldige houding, van: ik laat ze lekker aan mij wennen!?! Dat werkt ook niet, want de vissen hebben de hele dag de tijd… Pas in Oman lukte het om wat aardige poetsopnames te maken.

 
  murene met kappersgarnaal Bali                                                                                                     Citroenhaai met remoras

Murene

Dan is de murene nog het meest dankbare foto object. De vis gaat nergens heen en heeft bijna altijd poetsvissen of poetsgarnalen om zich heen, waar hij gezellig mee samenwoont. Door de jaren heen had ik al wat opnames van murenes met poetsdieren verzameld. Een van mijn lievelingsfoto’s is de kleine murene van Bali met een grote kappersgarnaal in zijn bek! Ik vond hem (of hij vond mij) tijdens een nachtduik in de Padangbai . Het duurde maar even, ik heb er maar 2 of 3 foto’s van kunnen nemen.
In Oman nam de gids me mee naar een stukje koraal op 18 meter, waar twee murenes in wonen. De eerste had twee knalrode poetsgarnalen. De Lysmata debelius heeft ook nog prachtige witte tentakels, daar kon ik goed op scherpstellen. Misschien is het wel een van de mooiste poetsgarnalen!

  
  kogelvis Cebu 2008                                                                     keizersvis                                                                                     lemon cleaning Bahamas

Grote vissen
De grote vissen zoals haaien en mantas hebben dezelfde problemen. Ze hebben wel vaak remorras bij zich die poetsdiensten verrichten. De foto van de citroenhaai met de zuignapvissen die de open bek en kieuwspleten in en uit zwemmen spreekt boekdelen. De citroenhaai, die normaal altijd zwemt, gaat dan speciaal op het zand liggen. Dit is het signaal voor de vissen dat ze veilig hun werk kunnen doen, het poetsen is belangrijker dan eten. Wat normaal een prooi zou zijn, wordt dan getolereerd in de meest intieme plekjes. Jim Abernathy, de kapitein van de boot, vertelde dat juist bij hoogzwangere citroenhaaien veel remorras zijn. Deze haaiensoort is ovovivipaar, de eieren komen uit in de buikholte en zo lijkt er of er levende haaitjes worden geboren. Daarbij komt misschien wel veel afval bij, wat de remorras weer opruimen, een andere verklaring weet hij niet…
Toch heb ik bij de Bahamas veel haaien gezien met parasieten. Niet makkelijk om een foto van te maken, maar ik heb een opname met een duidelijke parasiet in de kieuwspleet.
De manta’s worden ook vaak vergezeld van zuignapvissen, maar het beste kan je ze fotograferen bij een poetsstation. Daar loont het om rustig te blijven liggen en EEN te worden met je omgeving (te ‘blenden’). Voor het eerst op Raja Ampat zag ik manta’s. Die blijven stilhangen en de rifvisjes weten dit signaal en komen meteen naar de enorme duivelsroggen toe. De vissen kunnen wel 5 a 6 meter worden, de kleine vlindervisjes verdwalen zowat in het enorme dier!

   
Netmurene met poetsvissen bij Oman                                poetsgarnaal Lysmata debelius op murene Oman       Murene Lysmata grabhami poetsgarnaal Sabang                murene poetgarnalen Rhynchocinetes Durbanensis Bali 2007

Een vertederende opname is van een manatee in Florida. Dat is ook een groot beest, maar het heeft wel een poot, een soort flipper, waar hij lekker mee kan krabben. Ook heb ik ze wel aan palen of de ankerlijn zien schuren…
Een voorbeeld wat er gebeurd als het misgaat is een klein visje op St Eustatius met een enorme parasiet op zijn kop. Daar is onderzocht dat speciale vissoorten hun eigen parasiet hebben. Daar ben je lekker mee!!! Hij keek me aan van: help me nou, maar ik kan alleen maar foto’s maken…
Ook op Statia liggen de verpleegstershaaien te rusten onder de rotsen, pas later zag ik op de foto minuscuul kleine poetsvisjes. Het was een Aha moment, ze liggen niet alleen te rusten, ze worden nog gepoetst ook!!!

   
  tall finbatfish Raja Ampat                                        Algen op de rug van een manatee Florida                         Mond open voor een behandeling                                     Poetsvisjes bij Cebu

In Nederland?
In Nederland is de snotolf een bekende vis. Hij komt in Nederland voor tijdens de paartijd. Hij blijft hier om zijn eieren te bewaken en zwemt dan relatief ‘weinig’. Na een paar weken zitten ze al gauw vol met parasieten, die zich in de slijmerige huid boren. De uitsteeksels, die wij duidelijk kunnen zien zijn de voorplantingsorganen. Soms raakt het zelfs begroeid met algen, wat een raar gezicht is. Ik hoop, dat wanneer de vis terug gaat naar de Noordzee, hij zijn kwelgeesten kwijt raakt!!!

  
  Een sweetlip laat zich ooetsen                                                                Verpleegsterhaai op Statia met klein poetsvisje op de flank                         Flabelline met parasieten in Kroatië

Tot voor kort wist ik eigenlijk niet dat naaktslakken ook parasieten hebben. Jaren geleden heb ik een foto gemaakt van een klein naaktslakje, een wrattig tipje (Janolus hyalinus). Na een publicatie vertelde een Godfried van Moorsel (bioloog) mij dat er twee rode stipjes te zien zijn op het diertje, dat zijn parasieten. Onlangs hield de Biologiolosche Werkgroep een weekeinde met een interessant thema. We werden uitgenodigd om foto’s in te sturen met als thema Parasieten in Nederland. Ik maar piekeren, want ik kwam niet verder dan de snotolf en mijn ene slakje! Maar de vorige zomer waren er slakjes bij de Zeelandbrug, en daar had ik ook kleine gekleurde bolletjes op gezien. Deze foto’s werden weer door Godfried beloond met een ‘eerste waarneming’, zo heet dat bij de biologen. Het was niet bekend dat deze slak, de gekroonde ringsprietslak, (Facelina auriculata) ook parasietjes had. De andere leden hadden ook hun best gedaan en vertelden dat het blauwtipje, (wie kent het niet?!?) ook vaak parasietjes heeft. Ik meteen door de foto’s op mijn laptop heen ‘browsen’ en ja hoor, als je het eenmaal weet, zijn ze duidelijk te zien!

  
  Murene’s worden soms ook door kleine poetsvisjes vergezeld                   Bloedzuiger op dood kreeftje                                                                Vis met parasiet, Raja Ampat

Bloedzuiger
Niet alleen in de tropen, maar ook in Nederland zijn er bloedzuigers. Alleen hier zijn ze te vinden in het zoete water. Ik had er nog nooit een gezien, maar op een presentatie van Truus Augustinus (met foto’s) vertelde ze dat ze in de Maasplassen in Limburg te vinden zijn. Ik had zo’n air van ‘ja leuk’, maar die zie ik toch nooit! De volgende dag wilde ik aan het einde van mijn duik wat ondieper gaan, zie ik ineens een dood zoetwaterkreeftje liggen. Die heb ik even meegenomen naar het ondiepe, dat was beter voor mijn luchtverbruik. Door de zoeker van de kamera zag ik iets bewegen, maar kon niet zien wat het was. Iedere keer verdween het onder het kreeftje. Ik maar draaien en draaien, tot ik ineens een lang dun ding zag wat enorm beweeglijk was. Aha, een bloedzuiger… Dat wist ik dankzij de mooie foto’s van Truus! Het ding wilde maar niet stil zitten, dus maar veel foto’s gemaakt, in de hoop dat er een scherpe bij zit!

  
  juffertjesvis met parasiet Statia1                                                           Kwalvlo                                                                                   Twee bloedzuigertjes op de bovenlip van een barracuda

  
  Parasieten op de huid van een snotolf                                           Facelina auriculata met parasieten Oosterschelde                                          Limacia clavigera parasiet Oban

Kwallen
Nog is mijn verhaal niet af. Tijdens de paartijd van de sepia’s zag ik veel oorkwallen met gekleurde bolletjes erin. Nu helemaal ‘op scherp’ gezet door de prachtige ‘waarnemingen’ van die ‘slimpies’ van de BW ging ik meteen kijken, het waren vlokreeftjes! Ik vertelde aan Peter van Bragt en die zei dat ik op de website van Natuurbericht had moeten kijken, dan had ik het geweten: http://www.natuurbericht.nl/?id=6436&q=kwalvlo.

Maar deze opnamen zijn niet op een oorkwal. Peter vertelde dat de oren in de oorkwal zijn voortplantingsorganen zijn en dat de kwalvlo die juist eet. Hij eet zich een weg door de kwal heen. Dat maakt het ook moeilijk fotograferen, want de kamera stelt scherp op de kwal, dus niet op de vlo. Plus dat mijn kwal (de oorkwal) wil zwemmen en die van Peter niet.

Ach, er is nog zoveel wat we niet weten en er is nog zoveel te ontdekken, ook in Nederland!